Şiir Defterim

İçindekiler

Yazar ve Bu Defter Hakkında
Koşuk
Sagu
İlahi
Mani
Türkü
Koşma
Gazel
Kaside
Şarkı
Fayfalı Bilgiler

Yazar ve Bu Defter Hakkında

Ben Tuğberk Akbulut. 10. Sınıf Edebiyat dersinden aldığım proje ödevi nedeniyle bu defteri oluşturuyorum.

Bu defter neleri kapsıyor?

2020-2021 Eğitim Öğretim Yılı Biryay Yayınları Edebiyat Ders Kitabı Şiir Ünitesi'nden çıkartmış olduğum notları ve kendi yazdığım şiirleri barındırmaktadır.

Burada yer alan bilgilerden bazıları yanlış. Ne yapabiliriz?

Öğrenmek amacıyla tüm yazıları kopyala-yapıştır yapmadan elimle yazıyorum. Hataları bana bildirirseniz düzeltmek için buralarda olacağım. tugberkakbulut.com

Bu projeye nasıl destek verebiliriz?

Bu proje benim okul ödevim olduğu için şuanda destekleri kabul edemem. Notumu aldıktan sonra bu bölümü güncelleyerek nasıl destek çıkabileceğinizi yazacağım.

Şiirlerin Özellikleri

Koşuk

Sığır adı verilen dinsel sürgün avları ile Şölen ya da Toy adı verilen dini ziyafetlerde söylenen şiirlerdir.
Yiğitlik, Doğa Sevgisi, Aşk gibi konularını içerir.
7'li Hece Ölçüsü kullanılır.
Nazım birimi Dörtlüktür
Kafiye düzeni aaab, cccb, dddb şeklinde olup Düz Uyaktır.
Ahengi sağlamak için Yarım Kafiye, Redif ve Asonanslardan faydalanır.
Halk edebiyatındaki koşmaya benzer.

Sagu

Bir kimsenin ölümünden sonra yapılan ve Yuğ adı verilen dinsel yas törenlerinde söylenen şiirlerdir.
Nazım birimi Dörtlüktür.
7'li Hece Ölçüsü kullanılır.
Kafiye düzeni aaab, cccb, dddb şeklinde olup Düz Uyaktır.
Ahengi sağlamak için Yarım Kafiye, Redif, Aliterasyon ve Asonanslardan faydalanır.

ilahi

Allah'a duyulan dini aşk ve dini temaların işlendiği şiirler.
Özel bir ezgi ile söylenirler.
İlahiler tarikatlara göre farklı isimlerle anılabilir.

Tarikat İlahiye Verilen Ad

Mevleviler Ayin

Bektaşiler Nefes

Halvetiler Cumhur
7, 8, 11, 14 ve 16'lı Hece Ölçüsü kullanılır.
- Genellikle 7 ve 8 heceliler 4'lükler halinde bulunur.
- Genellikle 11, 14, 16 heceliler beyit halinde bulunur.
Kafiye örgüsü aaab, cccb, dddb veya abab, cccb, dddb şeklindedir.
Hece veya Aruz ölçüsü kullanılabilir.
En bilindik sanatçısı Yunus Emredir.

Nefes
- Bektaşi aşıkları tarafından yazılan tasavvuf konulu şiirler.
- 7,8 ve 11'li Hece Ölçüsü kullanılır.
- Nazım birimi Dörtlüktür.
- Gösterişsiz, alçak gönüllü ve alaycı bir uslup kullanılmaktadır.

Tarikat	İlahiye Verilen Ad
Mevleviler	Ayin
Bektaşiler	Nefes
Halvetiler	Cumhur

Benim şiirim:

Yarabbim sen beni sakla
Ben şerden sana sığındım
Lokman hekim acep yolda
Olup Mecnun gibi geldi

Ben yanam nice dert ile
Dilim söyler sünnet ile
Ecel bir gün canım ala
Gidem bilinmez neyledi

Gökte var imiş yıldızım
Nicece gökte yıldırım
Gariplere bakar özüm
Başım bağlı, gözüm yaşlı

Kahrımdan koşar da durmam
Diken batsa da durulmam
Ya Muhammed yüzün görsem
Bendeki kalp özler seni

Mani

Aşk, ayrılık, öğüt, eleştiri, ölüm gibi konular işlenir.
Kafiye düzeni aaxa şeklinde olup Mani Tipi uyaktır.
Manilerin ilk 2 dizesi doldurma dizedir. Bu dizelerin konuyla ilgisi yoktur.
Maniler yapı bakımından 3'e ayrılır.

Düz (Tam) Mani
- 4 mısradan oluşur.
- 7'li hece ölçüsü kullanılır.
Benim şiirim:
```
 Kalbimin sesi geldi
 Bahar yıldızım esti
 Kalbimden vurulmuşum
 Yarim gürledi esti
```
Cinaslı (Kesikli) Mani
- 4, 5 mısradan oluşur.
- İlk mısrası 7 heceden daha azdır
- Cinaslı Kafiye kullanılır.
Benim şiirim:
```
Dağdan ince
Görüşelim yüzyüze
Elbet yağacak ya kar
Bakma göklere öyle
Gönlünü alev yakar
```
Yedekli (Artık) Mani
- 4 veya 5'ten fazla mısra ile kurulur.
- Cinaslı Kafiye kullanılmaz!
Benim şiirim:
```
Düştü kocaman çınar
Menekşem solacaktır
Kınası da elinde
İhtiyarlık götürür
```

Türkü

Ezgi(müzik)le söylenir.
Anadoluda yır adı ile de bilinir.
Aşk, ayrılık, özlem, gurbet, ölüm gibi lirik konular işlenir.
Asıl Bölüm(bent) ve Nakarat(Kavuştak) olmak üzere 2 bölümden oluşur.
Hece Ölçüsü kullanılır. Hece ölçüsünün her türlü kalıbında yazılabilir.

Koşma

Halk edebiyatının en yaygın ve sevilen türüdür.
11'li Hece Ölçüsü ile yazılır.
Nazım birimi dörtlüktür.
Nazım birim sayısı 3-5 arasıdır.
Kafiye düzeni xaxa, bbba, ccca şeklindedir.
Konu bakımından divan edebiyatındaki gazel'e benzer.

Aşk, sevgi, güzellik, doğa, güzelliği gibi konuları işler.

Tür	Özellikleri
Güzelleme	Aşk, sevgi, doğa, insan ve hayvan güzelliklerini anlatır.
Koçaklama	Yiğitlik, kahramanlık, savaş gibi konuları anlatır.
Taşlama	Bir kişiyi veya toplumu eleştirir.
Ağıt	Bir kişinin ölümü üzerine duyulan üzüntüyü anlatır.

Gazel

Divan edebiyatında aşk, kadın, şarap konularında yazılan lirik şiirlerdir.
Bolca söz sanatı kullanılır.
Kullanılan dil sülü ve sanatlıdır.
Mazmunlara yer verilir.

Mazmun:

isim, eskimiş Anlam, kavram.

isim, eskimiş, edebiyat Divan edebiyatında bazı kavramları dolaylı anlatmak için kullanılan nükteli ve sanatlı söz.

Nazım birimi beyittir.
Nazım birim sayısı 5-15 arasıdır.
Kafiye örgüsü aa, ba, ca,da .. şeklindedir.
Aruz ölçüsü ile yazılır.
Genellikle Tam ve Zengin Kafiye kullanılır.
Rediflere yer verilir.
Son beyitinde mahlas adı verilen şairin adını simgeleyen takma isimler kullanılır.
İlk beytine matla, son beytine makta, en güzel beytine beytül gazel denir.
Aralarında konu birliği bulunan gazellere yek ahenk, her beyti aynı güzellikte olan gazellere yek avaz gazel denir.

Dize ortaları kafiyeli olan, ortadan ikiye bölünüp dörtlük yapılabilecek şekilde yazılan gazellere musammat gazel denir.

Tür	Özellikleri
Aşıkane Gazel	Aşkla ilgili her türlü acı, sıkıntı, mutluluk, sevgi,yakarış vb. içli duyguları anlatır.
Rindane Gazel	Eğlence ile ilgili çeşitli düşünceler, dünyaya ve hayata aldırış etmeme, yaşamaktan zevk alma vb. kobuları anlatır.
Şuhane Gazel	Kadını ve aşkı şuhane anlatır.
Hakimane Gazel	Hayat dersi veren, öğretici ve veciz söyleyişli gazellerdir.

Kaside

Divan şiirinde din ve devlet büyüklerini övmek için yazılan şiirlerdir.
Bolca söz sanatı kullanılır.
Kullanılan dil sülü ve sanatlıdır.
Rediflere yer verilir.
Mazmunlara yer verilir.

Mazmun:

isim, eskimiş Anlam, kavram.

isim, eskimiş, edebiyat Divan edebiyatında bazı kavramları dolaylı anlatmak için kullanılan nükteli ve sanatlı söz.

Nazım birimi beyittir.
Nazım birim sayısı 33-99 arasıdır.
Kafiye örgüsü aa, ba, ca,da .. şeklindedir.
Aruz ölçüsü ile yazılır.
İlk beytine matla, son bektine makta, en güzel beytine beytü'l-kasid denir.
Son beyitinde mahlas adı verilen şairin adını simgeleyen takma isimler kullanılır. Bu beyte taç beyit adı verilir.

Kasidenin Bölümleri

Nesib ya da Teşbih: Kasidenin giriş bölümüdür. 15-20 beyit kadar olan bu bölümde konuyla ilgisi olmayan durumlar (bahar, kış, ramazan vb.) tasfirleri yapılır.
Girizgah: Kasidenin, nesib bölümünden asıl bölüm olan methiye bölümüne geçerken söylenen beyit ya da beyitlerden oluşur. Bu bölüm iki bölümü birleştiren basamak bölümüdür.
Methiye: Kasidenin sunulduğu kişinin övüldüğü bölümdür. Kasidenin asıl bölümüdür. Beyit sayısı sunulan kişiye ve şaire göre değişir.
Tegazzül: Gazel söyleme anlamına gelir. Kasidede, kaside ile aynı ölçü ve kafiyede bir gazel söylenmesidir. Bu bölümün her kasidede bulunması zorunlu değildir!
Fahriye: Kasidede şairin kendisini ve sanatını övdüğü bölümdür.
Dua: Kasidenin son bölümüdür. Bu bölümde övülen kişi ile ilgili iyi dileklerde bulunulur, dualar edilir.

Konu Bakımından Kasideler

Tür	Özellikleri
Tevhid	Allah'ın birliğini anlatan kasidelerdir.
Münacat	Allah'a yakarıp yalvarmak için yazılan kasidelerdir.
Naat	Hz.Peygamber'i övmek için yazılan kasidelerdir.
Methiye	Devlet büyüklerini övmek için yazılan kasidelerdir.
Mersiye	Ölen bir kişinin ardından duyulan üzüntüyü anlatan kasidelerdir.
Cülüsiye	Padişahların tahta çıkışları sebebiyle yazılan kasidelerdir.
Hicviye	Bir kişiyi eleştirmek için yazılan kasidelerdir.
İydiyye	Bayramlarda sunulan kasidelerdir.

Sarkı

Divan edebiyatında bestelenmek için yazılan şiirlerdir.
Nazım birimi dörtlüktür.
Nazım birim sayısı 3-5 arasıdır.
Aşk, sevgili, eğlence gibi din dışı konular işlenir.
Tekrarlanan mısraya nakarat denir.
Kafiye örgüsü aaaA, bbbA .. şeklindedir.

Faydalı Bilgiler

Uyak Şeması

aaab = Düz Uyak
abab = Çapraz Uyak
abba = Sarmal(Sarma) Uyak
aaxa = Manı Tipi Uyak

Tuguberk/siir-defterim