ئۇيغۇرچە قوللانما ئۈچۈن بۇيەرنى چىكىڭ
ŝirħan êlipbesi ŝirħanniñ turmuŝ we ħizmet iĥtiyaji vĉvn yasap ĉiqilĝan êlipbedur.
ŝirħan êlipbesi ŝirħan teripidin yasalĝan, ôziniñ iĥtiyaji we iŝlitiŝ aditini asas qilĝan êlipbe bolup ĥêĉqandaq til-yêziq qaxide-pirinsipliriĝa tayanmiĝan we uyĝun kelmesliki momkin. u pvtvnley ŝeħiske wekillik qilidiĝan êlipbe bulup,ŝirħanniñ kiŝilik ħaĥiŝi we ôzlvk pirinsipini asas qilidu.
ASCII
ĥeriplirini qollaydiĝan ĥerqandaq urunda ĉeklimisiz yêziqĉiliq bilen ŝuĝullanĝili boluŝ
barliq êngilizĉe 26 ĥeripni kirgvzgili bolidiĝan yumtallarda iŝlitilidu.
ŝirħan asasliqi markdown
girammatikisida yêziqĉiliq bilen ŝuĝulliniŝ vĉvn iŝlitidu.
mezmun birdek ŝirħan êlipbeside kôrsitilgen ĥeripler buyiĉe yêzilidu we ŝu buyiĉe kôrsitilidu.
ŝaraxit yar bergen urunlarda erep yêziqi asasidiki uyĝurĉida mas qedemlik kôrvp turuŝ iqtidari teminlaŝ arqiliq mezmunniñ imla ħataliqtin saqliniŝini kapaletke ige qiliŝqa bolidu.
ŝirħan êlipbesi barliqqa kêliŝ we kêyinki ôzgvrvŝlerde tôwendiki pirinsiplarĝa rixaye qilidu:
- uyĝur tilidiki 32 ĥerip + ĥemze din ibaret 33 ĥeripni tuluq ipadiliyeliŝi kêrek
ASCII
diki 26 ĥeriptin baŝqa ĥeriplerni ôz iĉige almasliqi kirek- ĥeripler birdek kiĉik yêziliŝi kirek
- konopka taħtisidiki bir ĥerip bir ĥeripkila wekillik qiliŝi, birikme ĥerip ikki musteqil ĥerip ŝeklide kirgvzvliŝi kirek
dimekĉi ĥazirqi uyĝurĉe kirgvzgvĉlerdek bir ĥerip arqiliq ikki ĥerip ipadilenmesliki we buniñdin saqliniŝ lazim
- qoŝma ĥeriplerni ĥasilliĝuĉi ĥerip eñ yaħŝisi ayrim mena ipadilimesliki kirek
- qoŝma ĥeriplerni ĥasilliĝanda ĉuqum ĥerip tuqunuŝi kêlip ĉiqmaydiĝan, yaki eñ az ĉiqidiĝan ĥaletni asas qilŝ kirek
- ĥerip tuquniŝi kilip ĉiqiŝtin saqlanĝili bolmiĝanda, tuqunuŝqan ĥeripni ayriĝuĉi ĥerip vĉvn qoŝma ĥerip ĥasilliĝuĉi ĥeripni aldin tallaŝ kêrek, ĥeriptin baŝqa belgini ayriŝ belgisi qiliŝtin saqliniŝ kirek!
asasliqi
markdown
qatarliq belge arqiliq mena ipadileydiĝan yêziqĉiliq iŝliri kôzde tutuldi
yuqiridiki pirinsip qismida kôrsitilgen mezmunlarĝa rixaye qilĝan asasta ŝirħan êlipbesiniñ ĥeripliri tôwendikilerge muqumdaldi:
kôrvŝ we este qalduruŝqa qulay bolsun vĉvn uyĝurĉe ĥeripler bilen birge birildi
-
ŝirħan êlipbeside ĥemze vĉvn
x
ĥeripi iŝlitilidu. mesilen: svrxet /svrxet/ , svret /svret/ qilip yêzilidu; -
h
ĥeripi qoŝma ĥerip ĥasilliĝuĉi ĥerip qilip iŝlitilidu, ayrim iŝlitilse mena ipadilimeydu. -
barliq qalpaqliq ĥeripler kirgvzvŝke ŝaraxit bolmiĝanda birinji ĥeripke
h
ĥeripini quŝuŝ arqiliq ipadilinidu, mesilen: ŝirħan yeniŝirħan
nish+ir+kh+an
qilip yêziŝ kirek.- ħ we ĥ ĥeripliri
h
bolup kelse oquŝqa qulayliq bolĝanliqi vĉvn bu ikki ĥeripkeh
niñ ŝekildaŝ ĥeripi iŝlitildi, yeni: ħ vĉvnħ
, ĥ vĉvnĥ
- ñ ĥeripi yeni
ng
ĥeripih
bilen birikmigeĉke yuqarqi qaxidige mas kelmeydu,ñ vĉvnñ
ĥeripi tallandi - ĵ ĥeripini
zh
arqiliq ipadiligendez
niñ qaxidige uyĝun qalpaqliq ŝekli bolmiĝaĉqa wej
niñ qalpaqliq ŝekli oquĝanda ĵ ĥeripige têħimu yêqin kelgeĉkezh
tinjh
ke ôzgerdi,ŝundaqlaĵ
qilip tallandi
- ħ we ĥ ĥeripliri
-
qoŝma ĥeriplerniñ uquŝqa qulay bir ĥeriplik ŝekli teminlinidu.
oh
yeni "ô" ĥeripi vĉvnô
ĥeripi tallandieh
yeni "ê" ĥeripi vĉvnê
ĥeripi tallandiwh
yeni "ĥ" ĥeripi vĉvnĥ
ĥeripi tallandich
yeni "ĉ" ĥeripi vĉvnĉ
ĥeripi tallandijh
yeni "ĵ" ĥeripi vĉvnĵ
ĥeripi tallandish
yeni "ŝ" ĥeripi vĉvnŝ
ĥeripi tallandikh
yeni "ħ" ĥeripi vĉvnħ
ĥeripi tallandigh
yeni "ĝ" ĥeripi vĉvnĝ
ĥeripi tallanding
yeni "ñ" ĥeripi vĉvnñ
ĥeripi tallandi
-
barliq suzuq tawuŝtin baŝlanĝan sôzlvklerniñ bêŝidiki ĥemze quyulmisimu bolidu. mesilen: ademler /ademler/ qilip yêzilidu, /xademler/ emes;
-
h
ĥeripi tuqunuŝqan ĥeriplerni ayriŝ belgisi qilip iŝlitilidu ( astidiki mezmunlarĝa qaralsun ) -
ŝirħan êlipbesidiki ĥeriplerdin ñ ĥeripidin baŝqilirida neziriye jeĥettin tuqunuŝ kôrvlmeydu, ñ ĥeripini
ng
bilen ipadiligenden,g,ng
vĉ ĥerip arisida mena tuquniŝi kêlip ĉiqidu,bundaq eĥwalda /n/ bilen /g/ arisiĝa /h/ ĥeripi quŝulupnhg
qilip yêziŝ arqiliq mena tuquniŝi ĥel qilinidu. mesilen: vnge êliŝvnhge ehlish
,enge êliŝenhge ehlish
dêgendek;eskertiŝ:
n
,gh
arisida tuqunuŝ kôrvlgendengh
ŝeklide ôz ipadisini tapidu,ngh
birikmisih
ĥeripi ayrim mena ipadilimigenliktin ĉuqumn+gh
ni ipadiligenliktin kilip ĉiqidu, ŝuñlaŝqa bundaq alaĥide eĥwaldah
belgisi arqiliq ayrip yêzilmisimu bulidu; barliq logikiliq bir terep qiliŝ pirogrammiliri yuqarqi qanuniyet buyiĉe aptumatik bir terep qiliŝi kirek, ŝundaqlah
quŝup yêzilĝan eĥwalnimu toĝra bir terep qilaliŝi kirek ,mesilen tôwendikidek yêziŝniñ ĥer ikkilisi toĝra: baŝlanĝanbashla+n
+gh+an
,baŝlanĝanbashla+n
+h
+gh+an
; -
ŝirħan êlipbesige arliŝip kelgen
ASCII
liq baŝqa tildiki mezmunlarni periqlendvrvŝ zôrvriyti bolĝan urunlarda/
belgisi arqiliq mezmunni urap yêziŝ arqiliq meħsetke yêtiŝke bulidu. mesilen: ( ŝirħan êlipbesi/english/
tiliĝa bek oħŝaydiken ) dêgen jvmlideenglish
sôzi uyĝurĉiĝa aylanduruŝ zôrvriyiti tuĝulĝan urunlarda ôz pêti qaldurulup aylanduruŝqa qatnaŝmaydu; -
yêziqĉiliq iŝlirida izĉil qoŝma ĥerip pirinsipliriĝa rixaye qilip yêziliŝi kêrek, undaq bolmiĝanda ĥerip tuquniŝi arzuyimizdikidek toĝra ĥel bolmaydude mezmunniñ imla ħataliqini keltvrvp ĉiqiridu.
ŝirħan êlipbesi erep yêziqi asasidiki uyĝur tili bilen tvptin oħŝimaydiĝan bolĝaĉqa yêziŝ we uquŝ jeĥette qiyinĉiliq tuĝuliŝi êniq, ŝuñlaŝqa yardemĉi qurallar yuqarqi bir qanĉe tereptin tuluqlansa bolidu:
- ŝirħan êlipbesi boyiĉe sôz tewissiyeleŝ
- imla tekŝvrvŝ we eskertiŝ
- quŝumĉe rayunda mas qedemde uyĝurĉiĝa aylandurup kôrsitiŝ
- uyĝurĉe
markdown
ni ŝirħan êlipbesidikimarkdown
ĝa aylanduruŝ - ŝirħan êlipbesidiki
markdown
ni uyĝurĉidikimarkdown
ĝa aylanduruŝ markdown
nihtml
tiniĉ betke aylandurup bilog iŝliri qatarliqlarĝa iŝlitiŝmarkdown
niPDF
, resim qatarliq saqlaŝqa eplik ŝekillerge aylanduruŝ- mezmun terjime qiliŝ
OCR
periqlendvrvŝ- awazliq kirgvzvŝ
- awazni mezmunĝa aylanduruŝ
- ...
shirkhan-alphabet-table
bv tvr ŝirħan êlipbesiniñ ĥerip jediwilini asas qilip baŝqa iŝlitiŝ urunlirida ôlĉem birliki ĥasillaŝ vĉvn teyyarlanĝan bulup,javascript
tilini asas qilidiĝan tvrler aldin muŝu tvrni iŝlitip munasiwetlik uĉurlarĝa êriŝiŝi tewissiye qilinidu
;
shirkhan-vscode
bu tvr vscode
kod teĥrirligvĉide ŝirħan êlipbesini iŝlitip markdown
yêziŝni iŝqa aŝuruŝ vĉvn teminlengen qisturma. vscode
niñ qisturma baziridin shirkhan-vscode
dep izditiŝ arqiliq qaĉilap iŝlitiŝke bulidu.
qisturminiñ têħimu kôp uĉuri vĉvn mezkur tvr ambirini kôrvñ;
shirkhan-crx bu tvr asasliqi torkôrgvĉ qisturmisi bolup, torkôrgvĉlerde ŝirħan êlipbeside yêzilĝan mezmunlarni uyĝurĉiĝa aylandurup kôrsitiŝ qatarliq muĥim iĥtiyajlarni qanduruŝ vĉvn iŝlitilidu
shirkhan-retext bv tvr asasliqi têkist mezmunini uyĝurĉe we ŝirħan êlipbesi arisida aylanduruŝqa iŝlitilidu;
shirkhan-remark
bv tvr asasliqi markdown
mezmunini ŝirħan êlipbesi we uyĝurĉe arisida ôz - ara aylanduruŝ vĉvn iŝlitilidu;