Komutlara giriş 4:

PAKET KAVRAMI:

PAKET YÖNETİCİSİ KAVRAMI:

Paket yöneticileri, bilgisayarımıza bir paketi kolaylıkla kurmamızı, kaldırmamızı ve yapılandırmamızı sağlayan sistemlerdir.

apt Paket Yöneticisi:

update:

update, paketlerin listesini günceller. Sadece yönetici izni(root) ile kullanabiliriz. Örneğin; sudo apt update

Örnek: Aşağıdaki örnekte update komutunu yönetici yetkisi olmadan yapmaya çalıştık. Ama olmadı.

Örnek: Aşağıdaki örnekte update komutunu yönetici yetkisi ile yaptık. Ve oldu.

install:

install, paketi yükler. Sadece yönetici izni(root) ile kullanabiliriz. Örneğin; sudo apt install paket_ismi

Örnek: Aşağıdaki örnekte vlc uygulamasını install komutu ile yükledik.

remove:

remove, paketi kaldırır. Sadece yönetici izni(root) ile kullanabiliriz. Örneğin; sudo apt remove paket_ismi

Örnek: Aşağıdaki örnekte yüklü olan vlc uygulamasını remove komutu ile kaldırdık.

autoremove:

autoremove, gereksiz paketleri kaldırır. remove komutundan sonra kullanılması önerilir. Sadece yönetici izni(root) ile kullanabiliriz. Örneğin; sudo apt autoremove

Örnek: Aşağıdaki örnekte yüklü olan vlc uygulamasını remove komutu ile kaldırmıştık. vlc uygulamasından geriye gereksiz kalan paketleri kaldırdık.

purge:

purge, hem yüklü olan uygulamayı siler hem de bu uygulamanın ayarlarını siler. Ama yine de tüm paketleri silinmez. Bundan dolayı autoremove komutunu kullanmak lazım. Sadece yönetici izni(root) ile kullanabiliriz. Örneğin; sudo apt purge paket_ismi

Örnek: Aşağıdaki örnekte ikinci yol olan purge komutu ile vlc uygulamasını kaldırıyoruz. Ama önceden ben vlc uygulamasını sildiğim için bulunmamaktadır uyarısı vermiştir.

upgrade:

upgrade, kurulu paketleri günceller. Ama çok paket olduğu için bu iş çok uzun sürer. Örneğin; sudo apt upgrade

list --upgradable:

list --upgradable, bilgisayarda yüklü olan güncellenebilir tüm uygulamaları görmemizi sağlar.

cat /etc/apt/sources.list komutu ile apt'nin internetteki hangi kaynaklara bağlanarak paketleri güncellediğini görebiliriz.

dpkg PROGRAMI:

debian paket kurma:

Debian paket yönetim sisteminin temelini oluşturur.

Örnek: Aşağıdaki örnekte leafpad'i kuracağız.

İlk başta leafpad paketinin yüklü olduğu deb uzantılı dosyayı indirdik.
Aşağıdaki görselde kırmızı ok ile gösterdiğim gibi cd komutu ile deb uzantılı dosyanın olduğu dizine gidiyoruz.
Sonra ls komutu ile o dizinde bulunan dosyaları görüntülüyoruz.
Aşağıdaki görselde yeşil ok ile gösterdiğim satır çalışmıyor. Çünkü dpkg -i leafpad_0.8.18.1-5_amd64.deb paketini yüklerken yönetici yetkisi yani root ile yapmadık. Ama sarı ok ile gösterdiğim satırdaki gibi başına sudo ekleyip yönetici yetkisini verdiğimiz zaman deb uzantılı paket yüklenecektir. Ve leafpad'imiz kurulmuş olacak.

debian paket silme:

Örnek: Aşağıdaki örnekte leafpad'i kaldıracağız.

İlk başta aşağıdaki görselde kırmızı ok ile gösterdiğim satırda dpkg -l komutu ile dpkg paketli tüm dosyalar ekranda gözükmesin diye grep leafpad komutunu da ekleyip sadece leafpad'e ait olan dizin ekrana geliyor.
Sonra aşağıdaki görselde yeşil ok ile gösterdiğim satır çalışmıyor. Çünkü dpkg -r leafpad paketini silerken yönetici yetkisi yani root ile yapmadık. Ama sarı ok ile gösterdiğim satırdaki gibi başına sudo ekleyip yönetici yetkisini verdiğimiz zaman deb uzantılı paket kaldırılacaktır. Ve leafpad'imiz silinmiş olacak.

SHELL PROGRAMLAMA (KABUK PROGRAMLAMA)

echo:

Ekrana bir şeyler yazdırmamızı sağlar.

Örnek: Aşağıdaki örnekte ekrana ben ismail yazdırıyorum.

EN YAYGIN KULLANILAN SHELLER (KABUKLAR) :

sh :

Unix kabuğudur.
İlk kabuk versiyonudur.
dash kabuğuna bağlıdır. Aşağıdaki görselde bir file dosyasına ait sh kabuğunun dash kabuğuna bağlantılı olduğunu görebiliriz.

bash :

ilk başta sh tabanlı iken sonra geliştirmeler ile sh'tan ayrılmıştır.
Ve artık daha popüler olan bir kabuktur.

dash :

Debian için geliştirilmiştir.
bash'a göre 2 kat daha hızlıdır.
Daha az sistem kaynağı (CPU,RAM,... , vb.) kullanır.

Aşağıda shell programlama örneklerini adım adım göreceğiz.

ÖRNEK 1:

Adım 1: Önce oluşturacağımız dosyanın hangi dizinde olmasını istiyorsak o dizine gidiyoruz. Ondan sonra istediğimiz dosyayı nano komutu ile oluşturuyoruz.

Yukarıda verilen adıma göre ben önce Desktop konumuna gittim. Sonra nano komutu ile merhaba.sh dosyasını oluşturdum. Bunu aşağıda bulunan görselden görebiliriz.

Adım 2 : Sonra nano ile oluşturup açtığımız dosyanın içine ekranda görünmesini istediğimiz yazının kodlarını yazıyoruz.

Yukarıda verilenlere göre ben nano ile oluşturup açtığım merhaba.sh 'ın içine ekranda görünmesini istediğim yazının kodlarını yazıyorum. Aşağıdaki görselde ekranda görünmesini istediğim yazının kodları yazıyor. Görselin altında da ekranda görünmesini istediğimiz yazının kodlarını açıkladım.

Açıklama:

Öncelikle nano komutu ile merhaba.sh dosyasını oluşturup içine girdik.
merhaba.sh 'ın içine girdiğimiz zaman birinci satıra kullanacağımız kabuğun yolunu yazdık.
Üçüncü satırda echo komutu ile ekrana ben İSMAİL yazmasını sağladık.
Dördüncü satırda merhaba.sh dosyasını çalışırdığımız zaman merhaba.sh dosyasının bulunduğu konuma touch komutu ile ismail.txt dosyasını oluşturdu.
Beşinci satırda ismail.txt dosyasının içine tanıştığıma memnun oldum yazmasını sağladık.

Adım 3: Yapmak istediklerimizi yazıp ctrl+x kısayolu ile dosyanın içine kaydediyoruz. Ve dosyamız kaydettiğimiz konumda görünüyor olacak.

Yukarıda verilenlere göre ben ctrl+x kısayolu ile yapmak istediklerimi dosyanın içine kaydediyorum. Ve oluşturduğum dosya Desktop dizininde gözüküyor. Aşağıda bulunan görselden bunu görebiliriz.

Adım 4: Oluşturduğumuz dosyayı çalıştırmak için dosyanın bulunduğu dizine gidip yöneticiye çalıştırma yetkisini atamak gerekiyor. Bunun için aşağıdaki görsel üzerinden adımları takip edebiliriz. Aşağıda bulunan görselin altında açıklamaları yazmaktadır.

Açıklama:

Yukarıda verilenlere göre merhaba.sh dosyasını çalıştırmak için önce kırmızı okla gösterilen yerde ls komutu ile Desktop dizininde bulunan dosyaları listeledim. Orada merhaba.sh 'ı buldum.
Sonra yeşil okla gösterilen yerde ./merhaba.sh komutu ile dosyayı çalıştımak istedim ama bu dosyayı çalıştırma yetkimin olmadığına dair uyarı aldım.
Öyle olunca mavi okla gösterilen yerde ls -al komutu ile Desktop dizininde bulunan dosyaların izinlerine baktım. Ve merhaba.sh dosyasında yönetici olarak çalıştırma yetkimin olmadığını gördüm.
Bundan dolayı sarı okla gösterilen yerde chmod +x komutu ile merhaba.sh dosyasına yönetici çalıştırma yetkisini veriyorum.
Mor okla gösterilen yerde ll komutu ile (ls -al komutu) merhaba.sh dosyasına yöneticinin çalıştırma yetkisinin verilip verilmediğini kontrol ediyorum. Ve verildiğini görüyorum.
En son olarakta turuncu okla gösterilen ./merhba.sh komutu ile dosyayı çalıştırıyorum. Ve dosyanın çalıştığını görebiliyorum. Ekrana ben İSMAİL yazarken Desktop dizinine de ismail.txt dosyasının oluştuğunu görüyorum.

Adım 4 Alternatifi:

Direkt yönetici yetkisi vermeye gerek kalmadan bash komutu ile dosyayı çalıştırabiliriz. Mesela aşağıdaki görselde gördüğünüz üzere bash komutu ile direkt merhaba.sh komutunu çalıştırıp ekrana ben İSMAİL yazarken Desktop dizinine de ismail.txt dosyasının oluştuğunu görüyoruz.

ÖRNEK 2:

Adım 1: kimlikdogrulama.sh adlı dosya oluşturdum.

Adım 2: kimlikdogrulama.sh 'ın içine ekranda görünmesini istediğimiz yazının kodlarını yazdım. Aşağıdaki görselde ekranda görünmesini istediğimiz yazının kodları yazıyor. Görselin altında da ekranda görünmesini istediğimiz yazının kodlarını açıkladım.

Açıklama:

Öncelikle kimlikdogrulama.sh 'ın içine girdiğimiz zaman birinci satıra kullanacağımız kabuğun yolunu yazdık.
Kırmızı ok ile gösterilen kısımda kullanıcının ismini ve parolasını yazmasını sağladık.
Yeşil ok ile gösterilen kısımda eğer kullanıcı, kullanıcı adına ismail ve parolaya 12345 yazarsa merhaba ismail ! Hosgeldinnn yazısı çıkacak iken kullanıcı adı kısmına ya da parola kısmına yanlış bir şey yazarsa Giris basarisiz, tekrar deneyin yazısının ekrana gelmesini sağladık.
Mor ok ile gösterilen kısımda sayac adlı değişken ismi verip while-do döngüsü ile giriş doğru veya yanlış ise sayac durumuna göre platform yükleniyor yazısını ekrana basmasını sağladık.
Sarı ok ile gösterilen kısımda yükleniyor yazısını 0,3 saniyede bir gelmesini sağladık.

Adım 3: Alternatif yolu yani bash komutunu kullanarak kimlikdogrulama.sh dosyasını çalıştırıyorum. Ve çıktıyı alıyorum.

Kullanıcı adının ve parolanın doğru girilmesi ile ortaya çıkan çıktı:

Kullanıcı adının ve parolanın yanlış girilmesi ile ortaya çıkan çıktı:

ÖRNEK 1 ve 2' DE AYRINTILI ADIMLARI ANLATTIĞIM İÇİN DİĞER ÖRNEKte DİREKT İÇİNE YAZILANLARI VE ÇIKTILARI VERECEĞİM !!!

ÖRNEK 3:

Adım 1: deneme1.sh adlı dosya oluşturdum.

Adım 2: deneme1.sh 'ın içine ekranda görünmesini istediğimiz yazının kodlarını yazdım.

Adım 3: Alternatif yolu yani bash komutunu kullanarak deneme1.sh dosyasını çalıştırıyorum. Ve çıktıyı alıyorum.

ÖZGÜR YAZILIM DÜNYASI VE GNU/Linux

Özgür yazılım, bedava yazılım demek değildir kullanıcıların özgürlüklerini savunan yazılımdır.

GNU NEDİR?

DESKTOP ENVİRONMENT NEDİR?

Örnek: KDE Plasma 5 --> https://kde.org/tr/plasma-desktop/

Bu masaüstü arayüzü sade yapıdadır.
Sistemi yormaz.

Örnek: GNOME --> https://www.gnome.org/

Bu masaüstü arayüzü sisteme yük bindirsede başlangıç kullanıcılar için daha uygundur. Çünkü daha büyük görseller ve iconlar barındırır.

Örnek: Unity --> https://ubuntuunity.org/

Çok uzun süre ubuntunun varsayılan environment'iydi. Ama sonra sistemde çok ağırlık yapan ve çöken bir yapısı olduğundan dolayı yeni sürümlerde varsayılan arayüz olarak kullanılmamaktadır.