urazakgul/python-dersleri

Python Dersleri

İçindekiler

• 1. Kurulumlar
• 2. Değişkenler
• 3. Temel Fonksiyonlar
• 4. Veri Tipleri
• 5. Veri Tipleri Dönüşümü
• 6. Yorum Satırı
• 7. Operatörler
• 8. Koşullar
• 9. Döngüler
• 10. Fonksiyonlar
• 11. Modüller
• 12. Hatalar
• 13. Nesne Yönelimli Programlama (Object Oriented Programming, OOP)
• 14. Dosya İşlemleri
• 15. Değerlendirme

1. Kurulumlar

---

1.1. Python

Öncelikle buradan Python'ın sitesine gidiyoruz.

Download Python 3.11.4 butonuna tıklayarak Python'ın son sürümünü indirebiliriz.

Eğer bilgisayarınızda Python var ise indirdiğiniz dosyayı açtıktan sonra upgrade (yükseltme) etmeniz yeterli olacaktır. Eğer yok ise aşağıdaki adımlar ile devam edebilirsiniz.

İndirdiğimiz dosyaya tıkladıktan sonra karşımıza çıkan ekrandan Add python.exe to PATH checkbox'ına bir tick atıyoruz. PATH, komut istemcisine (Command Prompt) veya PowerShell'e yazdığımız komutların local (yerel) olarak nerede bulunacağını belirleyen bir listedir. PATH'e ekledikten sonra Install Now ile devam edebiliriz. Ardından kurulum işlemi tamamlanacaktır.

İlk kodumuzu Python IDLE'da yazalım.

Python IDLE (Integrated Development and Learning Environment), Python programlama dilinde kullanılan bir entegre geliştirme ortamıdır.

Bilgisayarınızda "python" veya "idle" araması yaptığınızda IDLE'ı görmüş olacaksınız.

Görüleceği üzere print() ile ekrana bir "Hello, World!" yazdırdık. Ancak biz kodlarımızı Visual Studio Code'da yazacağız. Detaya girmeden önce Visual Studio Code'un tek seçenek olmadığı; PyCharm gibi diğer ortamların da kullanılabileceği notunu düşmek isterim.

1.2. Visual Studio Code

Visual Studio Code (VS Code), Microsoft tarafından geliştirilen ücretsiz ve açık kaynaklı bir kod editörü ve entegre geliştirme ortamıdır. Birçok programlama dilini destekler ve Windows, macOS ve Linux işletim sistemlerinde kullanılabilir.

Buradan VS Code'un sitesine giderek indirme işlemini başlatabiliriz.

Download for Windows'a (ya da siz hangi işletim sistemini kullanıyorsanız ona) tıklayarak indirme işlemini başlatabiliriz. Ardından hiçbir değişikliğe gitmeden kurulum işlemini tamamlayabiliriz.

Kurulumdan sonra VS Code'u açıp solda bulunan Extensions'a tıklayıp arama alanına "python" yazıyoruz. Yazdıktan sonra aşağıdaki eklentiyi kuruyoruz. Install'a tıklamanız yeterli olacaktır. Bende kurulu olduğu için Install butonu görünmüyor.

Bu, Python'ı VS Code'da çalıştırmamız için gerekli olan eklentiydi. Şimdi bir tane dosya açalım. Python dosyalarının uzantısı .py olacak.

Masaüstünde "Python" isminde bir klasör açıyorum ve sürükleyip VS Code'a bırakıyorum. Ardından PYTHON klasörünün yanındaki New File... yazan yere tıklayıp app.py isminde bir dosya oluşturuyorum.

Script'e bir şeyler yazalım.

Yazdıktan sonra Terminal menüsünden New Terminal ile yeni bir terminal açıyoruz.

Açılan terminale aşağıdaki komutu yazdığımızda kodumuz çalışacaktır. İlgili çıktıyı yine terminalden alacağız.

print("Merhaba, dünya!")

Açtığımız Python klasörünü sürükleyip bıraktığımız için terminaldeki dizin otomatik olarak Python klasörüne ayarlandı. Eğer bu klasörün içerisinde değilseniz komutlar ile bu dizini tanımlamalısınız. İşte konu ile ilgili iki komut:

Bir geriye gitmek için:

cd ..

İlgili klasörün içine girmek için:

cd Python

2. Değişkenler

---

Başlamadan VS Code ile ilgili bir bilgi vereyim. Daha önce açtığımız app.py script'inin içinde herhangi bir yere sağ tıklayıp Run in Interactive Window'a; oradan da Run Current File in Interactive Window'a tıklıyoruz. Kodlarımızı açılan alanda da çalıştırabiliriz. Yine script'e yazın ancak bu ekran da açık kalabilir. Aynı zamanda bu ekranda print() ile yazdırmak zorunda değiliz ancak yazmayı alışkanlık edinebiliriz.

Değişkenler bir değeri saklamak veya temsil etmek için kullanılırlar. Bir değişken, verilerin hafızada depolanmasını sağlar ve bu verilere erişmek veya manipüle etmek için kullanılır.

Örnek olarak kendimizi kısaca tanımlayalım. Bu tanımları bir listenin içerisine yazalım. Listeleri daha detaylı inceleyeceğiz.

['Python',1989,'İstanbul','Developer']

Yukarıdaki listede kullandığım programlama dilini, doğum yılımı, yaşadığım ili ve mesleğimi tanımladım. Şimdi bunu bir değişkene atayalım. Değişken ismi örneğin twitter hesap ismimiz olabilir. Değerleri değişkene atarken = operatörünü kullanacağız.

urazdev = ['Python',1989,'İstanbul','Developer']

Bu değerleri tek tek olacak şekilde de tanımlayabilirdik.

dil = 'Python'
dogum_yili = 1989
il = 'İstanbul'
meslek = 'Developer'

Depoladığımız bir değeri değişken ismini çağırarak ekrana yazdırabiliriz. Bunu da Python’ın temel fonksiyonlarından olan print() ile yapacağız.

print(urazdev)

Çıktı aşağıdaki gibi olacaktır.

['Python', 1989, 'İstanbul', 'Developer']

Değişkenlere isim verirken birtakım kurallara uymak zorundayız. Bunları inceleyelim.

• Özel karakterler kullanmıyoruz.

@dil = 'Python'

• Sayı ile başlatmıyoruz.

1degisken = 'Python'

• Ancak sayı ekleyebiliriz.

degisken1 = 'Python'

• Python’a ait bir ifade kullanmıyoruz.

if = 'Python'

• Ancak örneğin başına _ koyabiliriz.

_if = 'Python'

• Türkçe harfler içerebilir ancak bu tavsiye edilmemektedir. Aşağıdaki değişken ismi herhangi bir hataya yol açmayacaktır.

seçenek = 'Python'

Değişkenler küçük-büyük harfe duyarlıdır.

degisken = 'd ile başlayan'
Degisken = 'D ile başlayan'

print(degisken)
print(Degisken)

Ekranda aşağıdaki çıktıları göreceğiz.

d ile başlayan
D ile başlayan

Değişkenlere isim vermenin genel kabul görmüş üç yönteminden bahsedebilirim.

• camelCase: Kelime gruplarından ilkine küçük harfler ile başlayıp geri kalan kelimelerin sadece baş harflerini büyük harfle yazdığımız bir isimlendirme yöntemidir.

ilkDegisken
benimDegiskenIsmim

• snake_case: Kelime grubunun her bir kelimesini küçük harflerle yazdığımız ve kelimelerin arasına _ eklediğimiz bir isimlendirme yöntemidir.

ilk_degisken
benim_degisken_ismim

• PascalCase: Kelime grubunun her bir kelimesinin baş harfine büyük harfle başladığımız, ardışık kelimelerin ilk harflerini ise büyük harfle yazdığımız bir isimlendirme yöntemidir.

IlkDegisken
BenimDegiskenIsmim

Değişkenler ile yapabileceğimiz bazı işlemlere bakalım.

Aşağıdaki değişkenleri örnek olarak alalım.

il = 'İstanbul'
ilce = 'Maltepe'

• İki değişkeni birleştirebiliriz.

il = 'İstanbul'
ilce = 'Maltepe'

print(il + ' ' + ilce)

Çıktı aşağıdaki gibi olacaktır.

İstanbul Maltepe

• Bir değişkeni birden fazla yazdırabiliriz.

print(il*3)

Çıktı aşağıdaki gibi olacaktır.

İstanbulİstanbulİstanbul

Yukarıdaki işlemi tırnaklar içerisinde yazılmış bir string ifadeye uyguladığımızda tekrarlı değerleri aldık. Bunu sayısal bir değere yapsaydık tekrarlı değer almayacaktık.

plaka = 34

print(plaka*3)

Yani, 34*3 olan 102 sonucunu alacağız.

• İki değişkenin değerleri arasında bir değişim yapabiliriz.

plaka1 = 34
plaka2 = 35

print(plaka1)
print(plaka2)

Yukarıdaki iki değişkeni yazdırdığımızda sırasıyla 34 ve 35 değerlerine ulaşacağız. Şimdi yer değiştirelim.

plaka1 = 34
plaka2 = 35

print(plaka1)
print(plaka2)

print('-----')

plaka1, plaka2 = plaka2, plaka1

print(plaka1)
print(plaka2)

Çıktı aşağıdaki gibi olacaktır.

34
35
-----
35
34

• Oluşturduğumuz bir değişkeni daha sonra silebiliriz.

silinecekDegisken = 'eskiler'
print(silinecekDegisken)

print() ile değişkene atadığımız değeri ekranda göreceğiz ancak aşağıdaki gibi sildiğimizde değişkenin tanımlı olmadığına dair bir hata alacağız.

del silinecekDegisken
print(silinecekDegisken)

Çıktı aşağıdaki gibi olacaktır.

NameError: name 'silinecekDegisken' is not defined

3. Temel Fonksiyonlar

---

Temel fonksiyonlar, sık kullanılan işlemleri gerçekleştirmek için Python dilinde yerleşik olarak sunulur. Bazı fonksiyonları inceleyelim.

Aşağıdaki gibi bir değişkenimiz olsun.

ulke = 'Türkiye Cumhuriyeti'

• print(): Verilen değeri ekrana yazdırmak için kullanılır.

print(ulke)

Buradan, Türkiye Cumhuriyeti çıktısını alacağız.

• type(): Bir nesnenin türünü döndürmek için kullanılır.

print(type(ulke))

Buradan, <class 'str'> çıktısını alacağız.

Değişkenin içindeki değer bir string ifadedir. Çünkü bu değeri tırnaklar içinde yazdık.

Sahip olunan özellikler ve metotlara bakalım.

dir(ulke)

Çıktı aşağıdaki gibi olacaktır.

['__add__',
 '__class__',
 '__contains__',
 '__delattr__',
 '__dir__',
 '__doc__',
 '__eq__',
 '__format__',
 '__ge__',
 '__getattribute__',
 '__getitem__',
 '__getnewargs__',
 '__getstate__',
 '__gt__',
 '__hash__',
 '__init__',
 '__init_subclass__',
 '__iter__',
 '__le__',
 '__len__',
 '__lt__',
 '__mod__',
 '__mul__',
 '__ne__',
 '__new__',
...
 'swapcase',
 'title',
 'translate',
 'upper',
 'zfill']

Peki, burada gördüklerimiz ne işe yarıyor? Bir sonraki fonksiyon yardımı ile bakalım.

• help(): Bir nesnenin belgelemesini görüntülemek için kullanılır. Örneğin, yukarıda gördüğümüz upper’ın tanımına bakalım.

help(str.upper)

Çıktı aşağıdaki gibi olacaktır.

Help on method_descriptor:

upper(self, /)
    Return a copy of the string converted to uppercase.

Buradan harfleri büyük yaptığını anlıyoruz. Yapalım.

str.upper(ulke)

Bu durumda değişkene atadığımız değer 'TÜRKIYE CUMHURIYETI' şeklinde olacaktır.

• len(): Bir nesnenin uzunluğunu veya elemanların sayısını döndürmek için kullanılır.

len(ulke)

Çıktı 19 olacaktır.

Harfleri saydığımızda 18 sonucuna ulaşıyoruz. 19 olmasının sebebi boşluğu da bir karakter olarak saymasıdır.

• input(): Kullanıcıdan bir giriş almak için kullanılır.

input('Yaşınız: ')

Yukarıdaki kodu çalıştırdığımızda bir tane input alanının açıldığını göreceğiz. Buraya yaş bilgisini girince ekrana girilen değer yazdırılacaktır. Ancak biz bu değeri henüz bir değişkende tutmuyoruz. Tutalım o halde.

yas = input('Yaşınız: ')

Şimdi sakladığımız bu değeri ekrana yazdıralım.

yas = input('Yaşınız: ')
print('Yaşınız ' + yas + ' olarak kaydedilmiştir.')

Örnek bir sayı girelim ve sonuca bakalım.

Yaşınız 34 olarak kaydedilmiştir.

4. Veri Tipleri

---

4.1. NoneType

Boş bir değeri veya olmayan bir değeri tanımlamak için kullanılır. Burada dikkat etmemiz gereken nokta NoneType veri tipi sıfır, False veya boş bir string ile aynı anlama gelmez.

x = None
print(type(x))

Görüleceği üzere değişkene None değerini atadık ve veri tipini NoneType olarak aldık. Yani, <class 'NoneType'>.

4.2. str

Metin veya karakter dizilerini temsil eden veri tipidir. String veri tipini oluşturmanın bazı yöntemlerine bakalım.

• Değeri tek tırnak içine yazarak bir string oluşturabiliriz.

• Değeri çift tırnak içine yazarak bir string oluşturabiliriz.

• Değeri üç tırnak içine yazarak bir string oluşturabiliriz.

• str() fonksiyonunu kullanarak bir değeri string'e dönüştürebiliriz.

Her bir maddenin örnekleri aşağıda sırasıyla verilmiştir.

il = 'İstanbul'
print(il)

il = "İstanbul"
print(il)

il = """İstanbul"""
print(il)

plaka = 34
plaka2 = str(plaka)
print(type(plaka))
print(type(plaka2))

Dikkat edin; hangi tırnak ile başladıysak o tırnak ile bitirdik. Örneğin, tek tırnak kullanıyorsak tek tırnak ile başlayıp tek tırnak ile bitirmeliyiz.

Yukarıdaki son iki maddeye değinmek istiyorum. İlki, üç tırnak.

Neden tek tırnak veya çift tırnak ile string ifade oluşturmak varken üç tırnak kullanıp zorlanalım ki?

Üç tırnak, tek bir satırda sığmayacak kadar uzun veya birden fazla satıra yayılan string’ler oluşturmamıza olanak sağlar. Böylece kodumuzu daha okunabilir hale getirebiliriz.

degisken = '''Buraya
çok satırlı bir string
yazdım.'''

print(degisken)

Çıktı aşağıdaki gibi olacaktır.

Buraya
çok satırlı bir string
yazdım.

Peki, alt alta yazmanın tek yolu bu mudur? Tabi ki değildir. Aşağıdaki örneğe bakalım.

degisken = 'Buraya\nçok satırlı bir string\nyazdım.'
print(degisken)

Görüldüğü üzere \n karakterini kullanarak satırı aşağıya kaydırmış olduk. Çıktıya bakalım.

Buraya
çok satırlı bir string
yazdım.

Üç tırnak içindeki string’lerde tek veya çift tırnak kullanmak zorunda kalmayız. Bu, içinde tırnak karakterleri geçen string’ler oluştururken kolaylık sağlayacaktır.

degisken = """Python programla dili "efsane" değil mi?"""
print(degisken)

Çıktı aşağıdaki gibi olacaktır.

Python programla dili "efsane" değil mi?

Ancak bu ifadeyi aşağıdaki gibi yazsaydık ne olacaktı?

degisken = "Python programla dili "efsane" değil mi?"
print(degisken)

Hata alacaktık.

    degisken = "Python programla dili "efsane" değil mi?"
                                       ^
SyntaxError: invalid syntax

Tabi, ısrarla bu şekilde yazmak istersek bunun da bir çözümü vardır.

degisken = "Python programla dili \"efsane\" değil mi?"
print(degisken)

Çift tırnakların başına \ kaçış ifadesini koyarak hatayı engellemiş olduk. Çıktıyı sağlıklı bir şekilde alabileceğiz.

Python programla dili "efsane" değil mi?

Üç tırnak kullanmanın temelde faydaları bunlardır. Değinmek istediğim ikinci madde veri tipini dönüştürme.

plaka = 34
plaka2 = str(plaka)
print(type(plaka))
print(type(plaka2))

Burada plaka değişkeni bir sonraki alt başlıkta göreceğimiz sayısal bir ifade. Bunu str() fonksiyonu ile string’e çevirdik ve diğer değişkene atadık. Çıktılar sırasıyla <class 'int'> ve <class 'str'> olacaktır.

String'lerde indeksleme işlemlerine bakalım.

İndeksleme yöntemleri, belirli bir karakteri veya karakterlerin bir alt kümesini seçmek için kullanılır.

degisken = 'Python Programlama Dili'

• Belirli bir indeksteki karakteri alma

Örneğin, yukarıdaki string'in ilk harfi alalım. İlk değer ya da ilk harf sıfırıncı indekste bulunmaktadır.

print(degisken[0])

Bu, bize P değerini verecektir.

• Dilimleme ile alt dize alma

Örneğin, yukarıdaki string'ten "Programlama" kelimesini alalım.

print(degisken[7:18])

Bu, bize Programlama değerini verecektir. Peki, ben sayıyorum 7:17'ye denk geliyor. Neden 7:18 yazdık? Dilimleme yapılırken başlangıç indeksi dahil edilirken, bitiş indeksi dahil edilmez. Bu nedenle 17 yerine 18'i yazdık.

• Negatif indeksleme

Örneğin, yukarıdaki string'in son harfini alalım. Bu durumda 22 yazmak yerine -1 yazabiliriz.

print(degisken[-1])

Bu, son harf olan i'yi verecektir. Bir başka örnek olarak "Dili" kelimesini dilimleme ile alabiliriz.

print(degisken[-4:])

Yukarıda -4 yazdıktan sonra iki nokta koyduk. Bu -4'ten başla, sona (sıfıra) kadar git anlamını taşır. Aynısını pozitif indekslemede de yapabilirdik. Örneğin, "Python" kelimesini alalım.

print(degisken[:6])

Burada ise sıfırdan başlattık (yazmadık), iki nokta koyduk ve bitiş indeksi dahil edilmediği için 5+1. indeks olan 6'yı yazdık.

Yeni bir string yazalım.

degisken = '123456789'

Burada bulunan çift sayıları alalım. Bunu atlatarak yapacağız.

print(degisken[1:9:2])

1 indeksi ile başlattık. Çünkü string'teki en küçük çift sayı olan 2 ile başlamamız gerekiyor. 2 de 1. indekste. Son indeks olan 9'a kadar gittik. Son olarak 2'şer atlattık. Bu durumda alacağımız çıktı 2468 olacaktır.

Yukarıda 9'u yazmamıza gerek var mıydı? Bunu yazmak yerine orayı boş da bırakabilirdik. Bu zaten sona kadar git demekti.

print(degisken[1::2])

Bu da yine aynı çıktıyı verecektir.

Örnekler çoğaltılabilir. Asıl olan mantığın oturmasıdır. Peki, bu mantıkla son yazdığımız string’i tersten nasıl yazabiliriz? Düşünelim.

Önce hepsini alırız. Bu durumda herhangi bir sayı yazmamıza gerek olmayacak.

print(degisken[::])

Yine aynı sonucu alacağız: 123456789. Peki, atlatmayı 1'er yapsak?

print(degisken[::1])

Yine aynı sonuç. Atlatmayı tersten yapsak?

print(degisken[::-1])

İşte bu durumda string'i ters çevirmiş olacağız. Yani, sonuç 987654321 olacak.

Şimdi bir de formatlama yöntemlerine bakalım.

ulke = 'Türkiye Cumhuriyeti'
baskent = 'Ankara'
yil = 100

• format() string metodu ile formatlama:

print("{}'nin başkenti {}'dır.".format(ulke,baskent))

Tırnaklar içerisine süslü parantezler ekledik ve .format() ile sırasıyla süslü parantezlerin içerisine gelecek değişkenleri belirledik.

Çıktı aşağıdaki gibi olacaktır.

Türkiye Cumhuriyeti'nin başkenti Ankara'dır.

• F-string formatlama:

print(f"{ulke}'nin başkenti {baskent}'dır.")

Tırnak öncesi f koyarak süslü parantezlerin içerisine gelecek değişkenleri koyduk.

Çıktı aşağıdaki gibi olacaktır.

Türkiye Cumhuriyeti'nin başkenti Ankara'dır.

• % operatörü ile formatlama:

print("%s'nin başkenti %s'dır. Cumhuriyetimiz %d. yılındadır." % (ulke, baskent, yil))

%s ile string; %d ile sayısal bir değişken olduğunu belirledik. % operatöründen sonra parantezler içerisinde sırasıyla bu değişkenleri belirledik.

Çıktı aşağıdaki gibi olacaktır.

Türkiye Cumhuriyeti'nin başkenti Ankara'dır. Cumhuriyetimiz 100. yılındadır.

Metotlara geçmeden önce print() ile string ifadeler üzerinden yapabileceğimiz bazı işlemlere bakalım.

degisken = 'python'

• String bir ifadeyi - ile ayırabiliriz.

print(*degisken, sep="-")

Çıktı aşağıdaki gibi olacaktır.

p-y-t-h-o-n

• String bir ifadeyi alt alta yazabiliriz.

print(*degisken, sep="\n")

Çıktı aşağıdaki gibi olacaktır.

p
y
t
h
o
n

• String bir ifadede boşluklar bırakabiliriz.

print(*degisken, sep="\t")

Çıktı aşağıdaki gibi olacaktır.

p y t h o n

Hepsinin başında * olduğuna dikkat edelim.

Son olarak string'lerdeki bazı metotlara bakalım.

degisken1 = 'python'
degisken2 = 'Python'
degisken3 = 'python programlama dili'
degisken4 = 'Python,Programlama,Dili'

Değişken ismini yazdıktan sonra nokta koyarsanız metotlara ulaşabilirsiniz.

• capitalize(): İlk harfi büyük, diğer harfleri küçük hale getirir.

print(degisken1.capitalize())

Python sonucunu verecektir.

• lower(): Tüm harfleri küçük hale getirir.

print(degisken2.lower())

python sonucunu verecektir.

• upper(): Tüm harfleri büyük hale getirir.

print(degisken1.upper())

PYTHON sonucunu verecektir.

• swapcase(): Büyük harfleri küçük, küçük harfleri büyük hale getirir.

print(degisken2.swapcase())

pYTHON sonucunu verecektir.

• title(): Her kelimenin ilk harfini büyük hale getirir.

print(degisken3.title())

Python Programlama Dili sonucunu verecektir.

• count(): Belirtilen alt dizgenin kaç kez geçtiğini sayar.

print(degisken3.count("p"))

p harfi 2 defa geçmiştir.

• startswith(): Belirtilen prefiks ile başlayıp başlamadığını kontrol eder.

print(degisken3.startswith("python"))

True sonucunu verecektir. Daha sonra göreceğimiz bu mantıksal ifade doğru anlamındadır. Yani, "python" ile başlıyor. Eğer öyle olmasaydı False döndürecekti.

• endswith(): Belirtilen suffiks ile bitip bitmediğini kontrol eder.

print(degisken3.endswith("python"))

False sonucunu verecektir. Daha sonra göreceğimiz bu mantıksal ifade yanlış anlamındadır. Yani, "python" ile bitmiyor. Eğer öyle olsaydı True döndürecekti.

• find(): Belirtilen alt dizgenin indeksini bulur (ilk bulduğu indeksi döner). Eğer alt dize bulunamazsa -1 döner.

print(degisken1.find("y"))

1 sonucunu dönecektir. Çünkü "y" 1. indekstedir. İndekslerin sıfır ile başladığını unutmayalım.

Aşağıdaki ise olmadığı için sonucu -1 dönecektir.

print(degisken1.find("javascript"))

• replace(): Belirtilen eski alt dizgeyi yeni alt dizeyle değiştirir.

print(degisken3.replace("python", "java"))

python programlama dili, java programlama dili olacaktır.

• split(): Belirtilen ayraç karakterine göre dizgeyi böler ve bir liste döner.

print(degisken4.split(","))

Yukarıdaki işlem aşağıdaki gibi bir liste verecektir.

['Python', 'Programlama', 'Dili']

• join(): Belirtilen yinelenebilir elemanları birleştirerek bir dizge oluşturur.

Bir önceki örnekte bulunan split() metodunu alarak sonucu bir değişkene atayalım. Çünkü bir listeye ihtiyacımız olacak.

degisken5 = degisken4.split(",")

Bu listede bulunan elemanları alarak aralarında boşluk olacak şekilde birleştirelim.

print(" ".join(degisken5))

Bu işlem bize aşağıdaki sonucu dönecektir.

Python Programlama Dili

String veri tipine ait bazı metotları görmüş olduk.

4.3. int

int, tam sayıları temsil eder.

sayi = 9
print(type(sayi))

9 bir tam sayıdır ve veri tipi <class 'int'> olacaktır.

Boş bir tam sayı oluşturmak için int() kullanılır. İçine, örneğin bir string ifade yazdığımızda bunu tam sayıya çevirir. İlk print()’in 10 döndürmesini bekleriz.

sayi = int('10')
print(sayi)
print(type(sayi))

4.4. float

float, ondalıklı sayıları temsil eder.

sayi = 3.14
print(type(sayi))

3.14 bir ondalıklı sayıdır ve veri tipi <class 'float'> olacaktır.

Boş bir ondalıklı sayı oluşturmak için float() kullanılır. İçine, örneğin bir tam sayı yazdığımızda bunu ondalıklı sayıya çevirir. İlk print()’in 10.0 döndürmesini bekleriz.

sayi = float('10')
print(sayi)
print(type(sayi))

4.5. complex

complex, gerçek ve sanal bileşenlerden oluşan karmaşık sayıları temsil eder.

sayi = 3 + 2j
print(type(sayi))

3 + 2j bir karmaşık sayıdır ve veri tipi <class 'complex'> olacaktır.

Boş bir karmaşık sayı oluşturmak için complex() kullanılır. İçine, örneğin gerçek bir sayı yazdığımızda bunu kompleks sayıya çevirir. İlk print()'in 10+0j döndürmesini bekleriz.

sayi = complex(10)
print(sayi)
print(type(sayi))

4.6. bool (boolean)

bool (boolean), mantıksal değerleri temsil etmek için kullanılan bir veri tipidir. İki değere sahiptir: True (doğru) ve False (yanlış).

deger = True
print(type(deger))

True bir mantıksal değerdir ve veri tipi <class 'bool'> olacaktır.

Boş bir mantıksal ifade oluşturmak için bool() kullanılır. İçine, örneğin bir tam sayı yazdığımızda bunu mantıksal ifadeye çevirir. İlk print()'in True döndürmesini bekleriz.

deger = bool(10)
print(deger)
print(type(deger))

Neden True döndürüyor? 10 bir sayısal değerdir ve sıfırdan farklıdır. Python'da sıfır dışındaki tüm sayılar True olarak değerlendirilir. Dolayısıyla bool(10) ifadesi True olarak değerlendirilir.

Aşağıda, bir işlemi önceki işlemlerden bağımsız yapmayacağız. O nedenle, bir işlem son yapılan değişikliklerden etkilenerek sonuç dönecektir.

4.7. list (Liste)

list, birden çok elemanı bir arada saklamak için kullanılan bir veri tipidir. Bir listede farklı veri tiplerine sahip elemanlar bulunabilir. Listeler, köşeli parantezler [] içine alınarak oluşturulur.

• Boş bir liste:

bos_liste = []

• Farklı veri tiplerine sahip elemanlar içeren bir liste:

liste = [-1, "python", 3.14, True]

• Farklı veri tiplerine sahip elemanlar ve aynı zamanda liste de içeren bir liste:

liste = [-1, "python", 3.14, True, [0, False]]

Yukarıdaki tüm örnekler birer listedir.

print(type(liste))

Liste veri tipi list olarak verilir. Yani, <class 'list'> .

Listelerde indekslemeye bakalım.

liste = [-1, "python", 3.14, True, [0, False]]

• Listenin ilk elemanını almak için sıfırı kullanıyoruz.

print(liste[0])

Buradan -1 sonucunu alacağız.

• Liste içerisinde değişiklik yapabiliriz.

liste[3] = False
print(liste)

İndeksi 3 olan True elemanını False olarak değiştirdik. Bu durumda sonuç [-1, 'python', 3.14, False, [0, False]] dönecektir.

• Liste içerisindeki listede de değişiklik yapabiliriz.

liste[4][0] = 1
print(liste)

Örnekte bulunan listenin içerisindeki listenin indeksi 4'tür. Bunu tek bir eleman olarak düşünüyoruz. İçerideki listeye ulaştıktan sonra bu defa orada da indekslemeye devam ediyoruz. Değiştirmek istediğimiz eleman 0 ve bunun da indeksi 0 olduğu için yukarıdaki gibi [4][0] yazıyoruz. Çalıştırdığımızda bize [-1, 'python', 3.14, False, [1, False]] sonucunu verecektir.

Liste üzerinde dilimleme de yapabiliriz.

print(liste[:3])

İlk üç elemanı aldık. Baştan başladığı için : 'nın solunu boş bıraktık. Aslında orası sıfır demektir. Sağına ise 2 yerine 3 yazdık. Çünkü bitiş indeksi sayılmıyor. Yani, 3.14 elemanı 2. indekste iken son indeks sayılmadığı için 3 olarak yazıyoruz. Çalıştırdığımızda [-1, 'python', 3.14] sonucunu alacağız.

print(liste[::2])

Yukarıda sıfırıncı adımdan başlayarak ve listede iki adım atlayarak elemanları seçtirdik. Bu durumda alacağımız değerler [-1, 3.14, [1, False]] olacaktır.

print(liste[::-1])

Yukarıdaki dilimleme tipi de tersten yazdıracaktır. Yani, [[1, False], False, 3.14, 'python', -1] sonucu dönecektir.

Liste veri tipinde kullanılan bazı metotlara bakalım. Metotlara ulaşmak için değişkenden sonra . koyuyoruz.

liste1 = [-1, "python", 3.14, True, [0, False]]
liste2 = [2,4,6]
liste3 = [1,1,3,3,3,3,5,5,7,7,9]
liste4 = [3,3,2,1,1,1,9,8,7]

• append(): Bir listeye yeni bir eleman ekler.

liste1.append(9)
print(liste1)

Eklemek istediğimiz 9 değerini listenin sonuna ekleyecek ve [-1, 'python', 3.14, True, [0, False], 9] sonucunu dönecektir.

• extend(): Bir listedeki elemanları başka bir listeyle genişletir.

liste1.extend(liste2)
print(liste1)

İkinci listeye ait elemanları ilk listenin sonuna ekleyecek ve [-1, 'python', 3.14, True, [0, False], 9, 2, 4, 6] sonucunu dönecektir.

• insert(): Belirli bir konuma yeni bir eleman ekler.

liste2.insert(1, 6)
print(liste2)

İndeksi 1 olan yere 6 değerini ekleyecek ve [2, 6, 4, 6] sonucunu dönecektir.

• remove(): Belirli bir değere sahip olan ilk elemanı listeden kaldırır.

liste2.remove(6)
print(liste2)

Listede iki tane 6 varken ilk 6'yı kaldıracak ve [2, 4, 6] sonucunu dönecektir.

• pop(): Belirli bir konumda bulunan elemanı listeden çıkarır ve döndürür.

liste2.pop(1)
print(liste2)

İndeksi 1 olan elemanı silecek ve [2, 6] sonucunu dönecektir.

• index(): Belirli bir değere sahip olan ilk elemanın konumunu döndürür.

konum = liste3.index(5)
print(konum)

5 değerine sahip ilk elemanın indeks numarası 6 olarak dönecektir.

• count(): Belirli bir değere sahip olan elemanların sayısını döndürür.

adet = liste3.count(3)
print(adet)

Listede dört adet 3 olduğu için sonuç 4 dönecektir.

• sort(): Listeyi sıralar.

liste4.sort()
print(liste4)

Yukarıda küçükten büyüğe doğru sıralama yapacak ve [1, 1, 1, 2, 3, 3, 7, 8, 9] sonucunu dönecektir.

Burada büyükten küçüğe doğru da sıralama yapabilirdik.

liste4.sort(reverse=True)
print(liste4)

Sonuç [9, 8, 7, 3, 3, 2, 1, 1, 1] olacaktır.

• reverse(): Listeyi tersine çevirir.

liste4.reverse()
print(liste4)

Listede yapılan son değişiklik ile beraber liste tersine çevrilecek ve [1, 1, 1, 2, 3, 3, 7, 8, 9] sonucunu dönecektir.

Listelerde son olarak kullanılabilecek bazı fonksiyonlara bakalım.

• len(): Listenin eleman sayısını döndürür.

print(len(liste3))

Sonucu 11 olarak dönecektir.

• max(): Listenin en büyük elemanını döndürür.

print(max(liste3))

Sonucu 9 olarak dönecektir.

• min(): Listenin en küçük elemanını döndürür.

print(min(liste3))

Sonucu 1 olarak dönecektir.

• sum(): Listenin elemanlarının toplamını döndürür.

print(sum(liste3))

Sonucu 47 olarak dönecektir.

4.8. tuple (Demet)

Demetlerin listelerden farkı, demetler, oluşturulduktan sonra değiştirilemez olarak kabul edilir. Yani, bir demetin içindeki elemanları değiştiremeyiz. Öte yandan, listeler değiştirilebilir olarak kabul edilir. Bunun yanında, demetler normalde parantezler () içinde tanımlanırken, listeler köşeli parantezler [] içinde tanımlanır.

• Boş bir demet:

bos_demet = ()

• Farklı veri tiplerine sahip elemanlar içeren bir demet:

demet = (3, 2, 1, "mutlu yıllar", True)

• Farklı veri tiplerine sahip elemanlar ve aynı zamanda demet de içeren bir demet:

demet = (3, 2, 1, "mutlu yıllar", True, (0, False))

Yukarıdaki tüm örnekler birer demettir.

print(type(demet))

Demet veri tipi tuple olarak verilir. Yani, <class 'tuple'> .

Demetlerde indekslemeye bakalım. Listelerde yeterince gördüğümüz için tek bir örnek vermek istiyorum.

print(demet[0])

Yukarıdaki sonuç 3 olarak dönecektir.

Demetlerin metotlarına bakalım.

demet1 = (3, 2, 1, "mutlu yıllar", True, (0, False))
demet2 = (1, 1, 1, 3, 3, 2, 2, 5, 5)

• index(): Belirli bir değerin demet içindeki ilk indeksini döndürür.

konum = demet1.index(1)
print(konum)

1 sayısının demet içindeki indeks değeri 2 olarak dönecektir.

• count(): Belirli bir değerin demet içinde kaç kez geçtiğini sayar.

adet = demet2.count(3)
print(adet)

3 sayısının demet içindeki adeti 2 olarak dönecektir.

Demetlerle ilgili son olarak bir tane fonksiyon örneği görelim.

print(len(demet2))

Yukarıda bir demetin uzunluğuna ya da eleman sayısına bakmış olduk. Sonuç 9 dönecektir.

4.9. set (Küme)

Küme, benzersiz ve değiştirilebilir elemanların bir koleksiyonunu temsil eder. Kümeler süslü parantezler {} ile tanımlanırlar.

• Boş bir küme:

İçi boş süslü parantezler ile küme oluşturamıyoruz. Örneğin, bos_kume = {} yaptığımızda bunun tipi birazdan göreceğimiz dict olacaktır. Oysa kümelerin veri tipi set 'tir.

Ama aşağıdaki gibi yazarsak bir küme tanımlayabiliriz. Elemanların benzersiz olduğuna dikkat edelim.

kume = {1, 2, 3}

Kümelerin metotlarına bakalım.

kume1 = {1, 2, 3}
kume2 = {4, 5, 6}
kume3 = {0, 3, 8}
kume4 = {5, 6, 7}

• add(): Kümeye bir eleman ekler.

kume1.add(1)
print(kume1)

Yukarıdaki metodu çalıştırdığımızda küme yine {1,2,3} olarak dönecektir. Çünkü 1 zaten vardı. Ama örneğin, 9 eklediğimizde {1,2,3,9} olacaktır.

kume1.add(9)
print(kume1)

• difference(): Kümenin başka bir kümeden farkını döner.

print(kume1.difference(kume3))

İlk küme ile üçüncü küme arasında 1, 2 ve 9 değerlerinde ortaklık yoktur. Yani, sonuç {1,2,9} olarak dönecektir.

Eğer çıkan sonucu direkt olarak ilk kümeye atamak istersek aşağıdaki metodu kullanacağız.

• difference_update(): Kümenin başka bir kümeden farkını alır ve kümenin kendisini bu sonuçla günceller.

kume1.difference_update(kume3)
print(kume1)

İlk küme {1,2,9} olarak güncellenecektir.

Eğer farklarını değil de kesişimlerini almak istersek aşağıdaki metodu kullanacağız.

• intersection(): İki kümenin kesişimini döner.

print(kume2.intersection(kume4))

İkinci küme ile dördüncü kümenin ortak elemanları 5 ve 6 olacağı için {5,6} dönecektir.

Eğer bu sonucu ikinci kümeye kaydetmek istersek aşağıdaki metodu kullanacağız.

• intersection_update(): İki kümenin kesişimini alır ve kümenin kendisini bu sonuçla günceller.

kume2.intersection_update(kume4)
print(kume2)

Sonucu {5,6} olarak dönecektir.

İlk metot ile eklediğimiz 9 elemanını aşağıdaki gibi kaldırabiliriz.

• discard(): Kümeden bir elemanı çıkarır.

kume1.discard(9)
print(kume1)

Sonuç {1,2} olarak dönecektir.

4.10. dict (Sözlük)

Sözlük veri tipi, anahtar-değer çiftlerini depolayan bir veri yapısıdır. Sözlükler süslü parantezler {} kullanılarak oluşturulur ve anahtarlarla ilişkilendirilmiş değerleri tutarlar. Her anahtarın benzersiz olması gerekmektedir.

• Boş bir sözlük:

bos_sozluk = {}

Sözlük veri tipini anahtar-değer çifti olacak şekilde yazıyoruz demiştik. Örneğine bakalım.

# {} yazdıktan sonra alanı açmak için { ile } arasındayken enter'a basın.

sozluk = {
    "anahtar1":"deger1",
    "anahtar2":"deger2",
    "anahtar3":"deger3"
}

print(type(sozluk))

Sözlük veri tipi dict olarak verilir. Yani, <class 'dict'> .

Eğer bir anahtarın değerine ulaşmak istersek indekslemeye benzer şekilde yazacağız.

print(sozluk["anahtar1"])

Sonuç, deger1 olarak dönecektir.

Bu değeri değiştirebiliriz.

sozluk["anahtar1"] = "deger_1"
print(sozluk)

Daha önce deger1 olan çıktı deger_1 olarak güncellenecektir.

Sözlük veri tipinin bazı metotlarına bakalım.

• items(): Sözlükteki tüm anahtar-değer çiftlerini içeren bir liste döndürür.

print(sozluk.items())

Çıktısı aşağıdaki gibi olacaktır.

dict_items([('anahtar1', 'deger_1'), ('anahtar2', 'deger2'), ('anahtar3', 'deger3')])

• keys(): Sözlükteki tüm anahtarları içeren bir liste döndürür.

print(sozluk.keys())

Çıktısı aşağıdaki gibi olacaktır.

dict_keys(['anahtar1', 'anahtar2', 'anahtar3'])

• values(): Sözlükteki tüm değerleri içeren bir liste döndürür.

print(sozluk.values())

Çıktısı aşağıdaki gibi olacaktır.

dict_values(['deger_1', 'deger2', 'deger3'])

• pop(): Belirtilen anahtara sahip değeri sözlükten çıkarır ve döndürür.

sozluk.pop("anahtar1")
print(sozluk)

Çıktısı aşağıdaki gibi olacaktır.

{'anahtar2': 'deger2', 'anahtar3': 'deger3'}

5. Veri Tipleri Dönüşümü

---

Bir veri tipini;

• String'e çevirmek için str()

Örneğin, int veri tipinden str veri tipine dönüşüm yapalım.

deger = 123
yeni_deger = str(deger)

print(yeni_deger)
print(type(yeni_deger))

Çıktı sırasıyla 123 ve <class 'str'> olacaktır.

• Integer'a çevirmek için int()

Örneğin, str veri tipinden int veri tipine dönüşüm yapalım.

deger = '123'
yeni_deger = int(deger)

print(yeni_deger)
print(type(yeni_deger))

Çıktı sırasıyla 123 ve <class 'int'> olacaktır.

• Float'a çevirmek için float()

Örneğin, str veri tipinden float veri tipine dönüşüm yapalım.

deger = '123'
yeni_deger = float(deger)

print(yeni_deger)
print(type(yeni_deger))

Çıktı sırasıyla 123.0 ve <class 'float'> olacaktır.

• Complex'e çevirmek için complex()

Örneğin, str veri tipinden complex veri tipine dönüşüm yapalım.

deger = '123'
yeni_deger = complex(deger)

print(yeni_deger)
print(type(yeni_deger))

Çıktı sırasıyla (123+0j) ve <class 'complex'> olacaktır.

• Bool'a çevirmek için bool()

Örneğin, str veri tipinden bool veri tipine dönüşüm yapalım.

deger = '123'
yeni_deger = bool(deger)

print(yeni_deger)
print(type(yeni_deger))

Çıktı sırasıyla True ve <class 'bool'> olacaktır.

• List'e çevirmek için list()

Örneğin, str veri tipinden list veri tipine dönüşüm yapalım.

deger = '123'
yeni_deger = list(deger)

print(yeni_deger)
print(type(yeni_deger))

Çıktı sırasıyla ['1', '2', '3'] ve <class 'list'> olacaktır.

• Tuple'a çevirmek için tuple()

Örneğin, str veri tipinden tuple veri tipine dönüşüm yapalım.

deger = '123'
yeni_deger = tuple(deger)

print(yeni_deger)
print(type(yeni_deger))

Çıktı sırasıyla ('1', '2', '3') ve <class 'tuple'> olacaktır.

• Set'e çevirmek için set()

Örneğin, str veri tipinden set veri tipine dönüşüm yapalım.

deger = '123'
yeni_deger = set(deger)

print(yeni_deger)
print(type(yeni_deger))

Çıktı sırasıyla {'3', '2', '1'} ve <class 'set'> olacaktır.

Dictionary'yi atlıyoruz.

6. Yorum Satırı

---

• Yorum satırları, Python yorumlayıcısı tarafından görmezden gelinir. Yani, yorum satırları programın çalışmasını etkilemez. Bu nedenle, kodumuzdaki yorum satırları, kodu anlamak için kullanılan açıklamalar içerir.

• Yorum satırları, kodun farklı bölümlerini açıklamak veya geçici olarak devre dışı bırakmak için kullanılabilir. Bu, hata ayıklama sürecinde veya belirli bir kod bloğunu geçici olarak devre dışı bırakmak istediğimiz durumlarda faydalı olabilir.

• Python'da yorum satırları # karakteriyle başlar. # karakterinden sonra gelen her şey yorum olarak kabul edilir. Python, # karakterinden sonraki tüm satırı yorum olarak ele alır.

# Bu bir yorum satırıdır.
print("Test!")  # Bu da bir yorum satırıdır.

# Aşağıdaki kod çalışmayacaktır.
# print("Test!")

• Çok satırlı yorumlar için her satırı # karakteriyle başlatmamız gerekir. Bunun yerine, üç adet tırnak işareti (''' veya """) kullanarak bir string ifadesi içinde yorumlarımızı yazabiliriz.

"""
Bu
bir
çok satırlı
yorumdur.
"""

7. Operatörler

---

7.1. Aritmetik Operatörler

sayi1 = 10
sayi2 = 3

• Toplama: + işareti ile gerçekleştirilir.

print(sayi1 + sayi2)

Çıktı: 13

• Çıkarma: - işareti ile gerçekleştirilir.

print(sayi1 - sayi2)

Çıktı: 7

• Çarpma: * işareti ile gerçekleştirilir.

print(sayi1 * sayi2)

Çıktı: 30

• Bölme: / işareti ile gerçekleştirilir.

print(sayi1 / sayi2)

Çıktı: 3.3333333333333335

• Tam Sayı Bölme: // işareti ile gerçekleştirilir. Bu operatör, bölme işleminden sonra en büyük tam sayıya yuvarlar.

print(sayi1 // sayi2)

Çıktı: 3

• Mod Alma: % işareti ile gerçekleştirilir. Bu operatör, bir sayının diğer sayıya bölümünden kalanı verir.

print(sayi1 % sayi2)

Çıktı: 1

• Üs Alma: ** işareti ile gerçekleştirilir. Bu operatör, bir sayının üssünü alır.

print(sayi1 ** sayi2)

Çıktı: 1000

7.2. Atama Operatörleri

• Eşittir (=)

x = 100
print(x)

Çıktı: 100

• Topla ve ata (+=)

x = 100
x += 5 # x = x + 5 ile aynıdır
print(x)

Çıktı: 105

• Çıkar ve ata (-=)

x = 100
x -= 5 # x = x - 5 ile aynıdır
print(x)

Çıktı: 95

• Çarp ve ata (*=)

x = 100
x *= 5 # x = x * 5 ile aynıdır
print(x)

Çıktı: 500

• Böl ve ata (/=)

x = 100
x /= 5 # x = x / 5 ile aynıdır
print(x)

Çıktı: 20.0

• Modül ve ata (%=)

x = 102
x %= 5 # x = x % 5 ile aynıdır
print(x)

Çıktı: 2

• Tam böl ve ata (//=)

x = 102
x //= 5 # x = x // 5 ile aynıdır
print(x)

Çıktı: 20

• Üs al ve ata (**=)

x = 5
x **= 5 # x = x ** 5 ile aynıdır
print(x)

Çıktı: 3125

7.3. Karşılaştırma Operatörleri

True: Doğru

False: Yanlış

• Eşittir (==)

print(1 == 2)

Çıktı: 1 sayısı 2 sayısına eşit olmadığı için False

• Eşit değildir (!=)

print(1 != 2)

Çıktı: 1 sayısı 2 sayısına eşit olmadığı için True

• Büyüktür (>)

print(1 > 2)

Çıktı: 1 sayısı 2 sayısından büyük olmadığı için False

• Küçüktür (<)

print(1 < 2)

Çıktı: 1 sayısı 2 sayısından küçük olduğu için True

• Büyük veya eşit (>=)

print(2 >= 2)

Çıktı: 2 sayısı 2 sayısına eşit olduğu için True

• Küçük veya eşit (<=)

print(3 <= 2)

Çıktı: 3 sayısı 2 sayısından küçük veya 2 sayısına eşit olmadığı için False

7.4. Mantıksal Operatörler

x = -1
y = 0
z = 1

• Ve (and): Her iki ifadenin de doğru olması durumunda sonucu True döndürür. Aksi halde sonuç False olur.

print(x < y and y == z)

Çıktı: x, y'den küçük ve y, z'ye eşit koşulunda ikincisi koşulu bozduğu için False

• Veya (or): En az bir ifadenin doğru olması durumunda sonucu True döndürür. Eğer hiçbiri doğru değilse sonuç False olur.

print(x == y or y < z)

Çıktı: x, y'ye eşit veya y, z'den küçük koşulunda ikincisi koşulu sağladığı için True

• Değil (not): Bir ifadenin değilini (tersini) alır. Eğer ifade doğru ise sonuç False, yanlış ise sonuç True olur.

print(not(x > y))

Çıktı: x, y'den büyük değildir koşulu sağlandığı için True

7.5. Kimlik Operatörleri

x = 1
y = 1

• Eşit mi (is): İki değişkenin aynı kimliğe sahip olup olmadığını kontrol eder. Eğer aynı kimliğe sahiplerse sonuç True, aksi halde sonuç False olur.

print(id(x))
print(id(y))

print(x is y)

Çıktı: 1'in id'si 140731487347496 olarak verilmiştir ve her ikisi de aynı id'ye sahip yani eşit olduğu için True dönecektir.

• Eşit değil mi (is not): İki değişkenin veya nesnenin farklı kimliklere sahip olup olmadığını kontrol eder. Eğer farklı kimliklere sahiplerse sonuç True, aksi halde sonuç False olur.

print(id(x))
print(id(y))

print(x is not y)

Çıktı: 1'in id'si 140731487347496; 2'nin id'si 140731487347528 olarak verilmiştir ve her ikisi de farklı id'lere sahip yani eşit olmadığı için True dönecektir.

7.6. Üyelik Operatörleri

liste = ['python',0,True]

• İçeriyor mu (in): Bir elemanın varlığını kontrol eder. Eğer varsa sonuç True, aksi halde sonuç False olur.

print('java' in liste)

Çıktı: False

• İçermiyor mu (not in): Bir elemanın yokluğunu kontrol eder. Eğer yoksa sonuç True, aksi halde sonuç False olur.

print('java' not in liste)

Çıktı: True

8. Koşullar

---

if, elif ve else ifadeleri, belirli koşullara dayalı olarak farklı işlemlerin gerçekleştirilmesini sağlayan bir kontrol yapısıdır. Bu yapının kullanımı, belirli bir şartın doğru veya yanlış olmasına bağlı olarak farklı kod bloklarının çalıştırılmasını sağlar.

if koşul1:
    # koşul1 doğru ise burası çalışacak
    işlem1
elif koşul2:
    # koşul1 yanlış, koşul2 doğru ise burası çalışacak
    işlem2
elif koşul3:
    # koşul1 ve koşul2 yanlış, koşul3 doğru ise burası çalışacak
    işlem3
else:
    # Hiçbir koşul doğru değilse burası çalışacak
    işlem4

Burada, koşul1, koşul2 ve koşul3 gibi ifadeler, değeri True veya False olan koşulları temsil eder. Eğer bir koşul doğru ise o blok içerisindeki işlemler gerçekleştirilir ve kontrol yapısı sona erer. Eğer bir koşul yanlış ise bir sonraki elif veya else bloğuna geçilir.

Bir yaş kontrolü örneği yapalım.

yas = int(input("Yaşınızı girin: "))

if yas < 18:
    print("Ehliyet almak için henüz çok gençsiniz!")
elif yas >= 18 and yas < 65:
    print("Ehliyet alabilirsiniz.")
else:
    print("Emekli olduğunuz için ehliyet almanız gerekmez.")

Bu örnekte, kullanıcıdan alınan yaş değeri, if-elif-else yapısı içerisindeki koşullara göre kontrol edilir. Hangi koşulun doğru olduğuna bağlı olarak uygun mesaj ekrana yazdırılır. Örnek olarak, yaşı 18 girelim. Bu durumda alacağımız çıktı Ehliyet alabilirsiniz. olacaktır.

Örneğimizi biraz daha geliştirelim ve bir Vücut Kitle Endeksi uygulaması yapalım.

boy = float(input("Boyunuz (metre cinsinden): "))
kilo = float(input("Kilonuz (kilogram cinsinden): "))

vke = round(kilo / (boy ** 2), ndigits=1)

if vke < 18.5:
    print(f"Vücut Kitle Endeksi: {vke} ---> Durum: Zayıf")
elif vke >= 18.5 and vke < 25:
    print(f"Vücut Kitle Endeksi: {vke} ---> Durum: Normal")
elif vke >= 25 and vke < 30:
    print(f"Vücut Kitle Endeksi: {vke} ---> Durum: Fazla Kilolu")
elif vke >= 30:
    print(f"Vücut Kitle Endeksi: {vke} ---> Durum: Obez")

Yukarıda, kullanıcından boy ve kilo bilgisini aldık ve hesaplayıp koşula dahil ettik. İnceleyelim.

Örnek olarak değerleri 1.80 boy ve 70 kilo olarak girelim. Bu durumda çıktının Vücut Kitle Endeksi: 21.6 ---> Durum: Normal olmasını bekleriz.

• VKE, 18.5'den küçük mü? Değil. O halde, bir sonraki blok.

• VKE, 18.5'den büyük veya eşit ve 25'den küçük mü? Evet. O halde, bu bloktaki print() çalıştırılacaktır.

Yukarıdaki son koşul bloğu elif'in yerine else de yazabilirdik. Örnek olarak boyu 1.70, kiloyu da 120 olarak girelim. Bakalım her ikisinde de aynı sonucu alabilecek miyiz?

Yukarıda yazdığımız koşula göre çıktı Vücut Kitle Endeksi: 41.5 ---> Durum: Obez olacaktır.

boy = float(input("Boyunuz (metre cinsinden): "))
kilo = float(input("Kilonuz (kilogram cinsinden): "))

vke = round(kilo / (boy ** 2), ndigits=1)

if vke < 18.5:
    print(f"Vücut Kitle Endeksi: {vke} ---> Durum: Zayıf")
elif vke >= 18.5 and vke < 25:
    print(f"Vücut Kitle Endeksi: {vke} ---> Durum: Normal")
elif vke >= 25 and vke < 30:
    print(f"Vücut Kitle Endeksi: {vke} ---> Durum: Fazla Kilolu")
else:
    print(f"Vücut Kitle Endeksi: {vke} ---> Durum: Obez")

Yukarıda yazdığımız koşulun da çıktısı Vücut Kitle Endeksi: 41.5 ---> Durum: Obez olup aynı sonucu vermektedir.

9. Döngüler

---

Döngüler, belirli bir işlemi birçok kez tekrarlamamızı sağlayan yapılardır. Python'da iki tür döngü bulunur: "for" döngüsü ve "while" döngüsü.

9.1. For Döngüsü

For döngüsü, belirli bir koleksiyonun (liste, demet, dize vb.) veya bir aralığın üzerinde gezinmeye olanak sağlar. Her döngü adımında döngünün içindeki işlem koleksiyonun her bir elemanı için tekrarlanır.

Örneğin, bir listede bulunan elemanları yazdıralım.

liste = [1,2,3,4,5]

for i in liste:
    print(i)

Yukarıdaki döngü ile listenin tüm elemanlarını yazdırmış olacağız. Peki, burada ne yaptık?

for i in liste: ifadesi, listenin her bir elemanını sırayla i isimli bir değişkene atar. Döngünün her bir yinelemesinde i değeri liste elemanının değerine eşit olur. Döngü içinde print(i) ifadesi kullanarak her bir liste elemanını ekrana yazdırıyoruz. Bu şekilde, listenin tüm elemanları sırayla yazdırılır.

1
2
3
4
5

Aynısını string için de yapabilirdik.

dil = "PYTHON"

for i in dil:
    print(i)

Bu ise string'in her bir harfini sırayla yazdıracaktır.

P
Y
T
H
O
N

For döngüsünde, i yazmak şart değildir. Örneğin, yukarıda d de yazabilirdik.

For döngüleri iç içe geçmiş bir şekilde de yazılabilir. İç içe geçmiş for döngüleri, bir döngüyü başka bir döngünün içine yerleştirerek kullanmamızı sağlar.

liste1 = [1,2,3]
liste2 = [6,7,8]

for l1 in liste1:
    for l2 in liste2:
        print(f"Birinci listeden {l1} ve ikinci listeden {l2}")

Bu kod parçasında, liste1 ve liste2 isimli iki farklı liste tanımlanıyor. Ardından, bir döngü ile liste1 listesinin her bir elemanı için başka bir döngü oluşturuluyor. İkinci döngüde, liste2 listesinin her bir elemanıyla birlikte liste1 listesinin elemanları yazdırılıyor. Özetle, önce ilk döngünün değeri yazdırılıyor, sonra bu değer ile beraber içerideki döngünün tüm değerleri yazdırılıyor.

Çıktı aşağıdaki gibi olacaktır.

Birinci listeden 1 ve ikinci listeden 6
Birinci listeden 1 ve ikinci listeden 7
Birinci listeden 1 ve ikinci listeden 8
Birinci listeden 2 ve ikinci listeden 6
Birinci listeden 2 ve ikinci listeden 7
Birinci listeden 2 ve ikinci listeden 8
Birinci listeden 3 ve ikinci listeden 6
Birinci listeden 3 ve ikinci listeden 7
Birinci listeden 3 ve ikinci listeden 8

9.2. While Döngüsü

While döngüsü, belirli bir koşul doğru olduğu sürece döngünün içindeki işlemleri tekrarlar. Koşul yanlış olduğunda döngü sona erer.

Örneğin, sayımız 0 olsun ve bu sayı 10'dan küçük oldukça ekrana yazdıralım.

sayi = 0

while sayi < 10:
    print(f"{sayi}, 10'dan küçüktür.")

Eğer yukarıdaki kod çalıştırılırsa sonsuz döngüye girilecektir. Çünkü sayi değişmediği için her defasında 10'dan küçük koşulu sağlanacaktır. Bu durumda sayi değişkenine ait değeri değiştirmemiz gerekecek. Biz de döngü her çalıştıkça sayi değişkenini 1 artıralım.

sayi = 0

while sayi < 10:
    print(f"{sayi}, 10'dan küçüktür.")
    sayi += 1

Bu durumda çıktı aşağıdaki gibi olacaktır.

0, 10'dan küçüktür.
1, 10'dan küçüktür.
2, 10'dan küçüktür.
3, 10'dan küçüktür.
4, 10'dan küçüktür.
5, 10'dan küçüktür.
6, 10'dan küçüktür.
7, 10'dan küçüktür.
8, 10'dan küçüktür.
9, 10'dan küçüktür.

Döngü, 10 10'dan küçük olmadığı için sonlandırıldı.

Döngülerin özel durumlarına bakalım ve her bir durumu for ve while döngüleri ile örneklendirelim.

Döngülerde özel durumlara geçmeden önce range()'in ne olduğuna bakalım. Python'da range() fonksiyonu, bir sayı dizisi oluşturmamıza ve bu diziyi belirli bir aralıkta dolaşmamıza yardımcı olan bir işlevdir. range() fonksiyonu genellikle döngülerle birlikte kullanılır. range() fonksiyonu, üç farklı şekilde kullanılabilir:

i. range(bitis): Bu şekilde kullanıldığında, range() işlevi 0'dan başlayarak bitis değerine kadar olan tüm tam sayıları içeren bir dizi oluşturur, ancak bitis değeri dahil edilmez.

for i in range(5):
    print(i)

Çıktı:

0
1
2
3
4

ii. range(baslangic, bitis): Bu şekilde kullanıldığında, range() işlevi baslangic değerinden başlayarak bitis değerine kadar olan tam sayıları içeren bir dizi oluşturur, ancak bitis değeri dahil edilmez.

for i in range(2, 6):
    print(i)

Çıktı:

2
3
4
5

iii. range(baslangic, bitis, adim): Bu şekilde kullanıldığında, range() işlevi baslangic değerinden başlayarak bitis değerine kadar olan adim değeri kadar atlama yaparak tam sayıları içeren bir dizi oluşturur, ancak bitis değeri dahil edilmez.

for i in range(1, 10, 2):
    print(i)

Çıktı:

1
3
5
7
9

9.3. Döngülerde Özel İfadeler

• break: Bir döngüyü tamamlamadan çıkmak için kullanılır. Döngü içinde belirli bir koşul yerine geldiğinde, break ifadesiyle döngü aniden sona erer ve döngüden çıkılır. Bu, döngüyü durdurarak geri kalan kod bloğunu atlamaya olanak tanır.

sayilar = [1, 2, 3, 4, 5]

for sayi in sayilar:
    if sayi == 3:
        break
    print(sayi)

print("Döngü bitti.")

Çıktı aşağıdaki gibi olacaktır.

1
2
Döngü bitti.

Bu örnekte, sayilar listesindeki her bir elemanı sayi değişkenine atayarak döngüyü dolaşıyoruz. sayi değeri 3'e eşit olduğunda, break ifadesi çalışacak ve döngüyü durduracaktır. Sonuç olarak, çıktıda 1 ve 2 değerleri görünecektir. Ardından Döngü bitti. mesajı ekrana yazdırılır.

sayac = 0

while sayac < 5:
    if sayac == 3:
        break
    print(sayac)
    sayac += 1

print("Döngü bitti.")

Çıktı aşağıdaki gibi olacaktır.

0
1
2
Döngü bitti.

Bu örnekte, sayac değişkeninin değeri 0'dan başlar ve her bir adımda 1 artırılır. sayac değeri 3'e eşit olduğunda, break ifadesi çalışacak ve döngüyü durduracaktır. Sonuç olarak, çıktıda 0, 1 ve 2 değerleri görünecektir. Ardından Döngü bitti. mesajı ekrana yazdırılır.

• continue: Bir döngünün mevcut yinelemesini atlamak ve bir sonraki yinelemeye geçmek için kullanılır. Döngü içinde belirli bir koşul yerine geldiğinde, continue ifadesiyle döngünün geri kalanı atlanır ve bir sonraki yineleme başlar.

for i in range(1, 11):
    if i == 4 or i == 7:
        continue
    print(i)

Çıktı aşağıdaki gibi olacaktır.

1
2
3
5
6
8
9
10

Yukarıdaki örnekte, continue ifadesi, 4 ve 7 sayılarında döngünün geri kalanını atlamamızı sağlar. Dolayısıyla, 4 ve 7 dışındaki sayılar yazdırılır.

i = 1
while i <= 10:
    if i == 7:
        i += 1
        continue
    if i % 2 == 1:
        print(i)
    i += 1

Çıktı aşağıdaki gibi olacaktır.

1
3
5
9

Yukarıdaki örnekte, continue ifadesi, 7 sayısını atlamamızı sağlar. Dolayısıyla, 1, 3, 5 ve 9 sayıları yazdırılırken 7 atlanır.

• pass: Bir bloğun hiçbir şey yapmadığını belirtmek için kullanılır ve genellikle geçici olarak bir yer tutucu olarak kullanılır.

for i in range(5):
    if i == 3:
        pass
    else:
        print(i)

Çıktı aşağıdaki gibi olacaktır.

0
1
3
4

Bu örnekte, i değeri 3 ise, pass ifadesi kullanılarak bir şey yapılmaz. Yani, 3 değeri yazdırılmaz.

sayac = 0
while sayac < 5:
    if sayac == 2:
        pass
    else:
        print(sayac)
    sayac += 1

Çıktı aşağıdaki gibi olacaktır.

0
1
3
4

Bu örnekte, sayac değişkeni 2 olduğunda, pass ifadesi kullanılarak bir şey yapılmaz. Dolayısıyla, 2 değeri yazdırılmaz.

• else: else bloğu, döngü normal şekilde tamamlandığında (herhangi bir break ifadesi kullanılmadan) çalıştırılır.

for sayi in range(2, 10):
    for i in range(2, sayi):
        if sayi % i == 0:
            print(sayi, "bir asal sayı değildir.")
            break
    else:
        print(sayi, "bir asal sayıdır.")

Çıktı aşağıdaki gibi olacaktır.

2 bir asal sayıdır.
3 bir asal sayıdır.
4 bir asal sayı değildir.
5 bir asal sayıdır.
6 bir asal sayı değildir.
7 bir asal sayıdır.
8 bir asal sayı değildir.
9 bir asal sayı değildir.

Bu örnekte, eğer sayı asal ise, iç içe geçmiş for döngüsü tamamlanır ve else bloğu çalışır. Bu durumda, sayının asal olduğunu belirten bir mesaj yazdırılır.

sayi = 10
while sayi > 0:
    sayi -= 1
    if sayi == 5:
        print("Sayı 5'e eşit.")
        break
else:
    print("Döngü tamamlandı.")

Çıktı aşağıdaki gibi olacaktır.

Sayı 5'e eşit.

Bu örnekte, sayi değişkeni 5'e eşit olursa, if bloğu çalışır ve döngü break ifadesiyle sonlandırılır. Ancak, döngü break ifadesiyle sonlandırılmadan tamamlanırsa, else bloğu çalışır ve Döngü tamamlandı. mesajı yazdırılır.

9.4. List Comprehension (Liste Kavrama)

Diyelim ki elimizde bir dizi var ve bu dizinin elemanlarının karesini içeren yeni bir liste oluşturmak istiyoruz. İşte bunu for döngüsü ve list comprehension kullanarak yapabiliriz.

For döngüsü ile:

dizi = [1, 2, 3, 4, 5]
kareler = []

for eleman in dizi:
    kareler.append(eleman ** 2)

print(kareler)

Buradan [1, 4, 9, 16, 25] sonucunu alacağız.

List comprehension ile:

dizi = [1, 2, 3, 4, 5]
kareler = [eleman ** 2 for eleman in dizi]

print(kareler)

Buradan da [1, 4, 9, 16, 25] sonucunu alacağız.

Bu örneklerde, dizi isminde bir liste tanımladık ve bu listenin her elemanının karesini içeren kareler isminde yeni bir liste oluşturduk. For döngüsü örneğinde, her bir elemanı alıp kareler listesine append() yöntemiyle ekledik. List comprehension örneğinde ise, dizi elemanları üzerinde doğrudan döngü oluşturduk ve karelerini alarak yeni bir liste oluşturduk.

List comprehension, daha okunabilir ve daha az kod yazmanıza olanak sağlar.

10. Fonksiyonlar

---

10.1. Fonksiyon Tanımlama

Fonksiyon, bir dizi talimatı gerçekleştiren ve bu talimatları bir araya getirerek belirli bir görevi yerine getiren yeniden kullanılabilir bir bloktur. Fonksiyonlar, kodun modülerliğini artırır, tekrar kullanılabilirliği sağlar ve programların daha düzenli ve okunabilir olması imkanını sunar.

Kullanıcıdan bir isim bilgisi almak istediğimizi varsayalım.

isim = input("İsminiz? ")
print(f"Merhaba, {isim}")

Kodu çalıştırdığımızda program bizden isim bilgisi isteyecektir. İsim bilgisini girince aşağıdaki gibi bir çıktı alacağız.

Merhaba, Uraz

Peki, bunu birçok defa kullandığımızı düşünelim. Bu durumda aynı kodu tekrar tekrar yazmamıza gerek yoktur. O halde, bir fonksiyon tanımlayalım.

def merhaba():
    print("Merhaba")

def ile fonksiyonu tanımladık. def 'ten sonra fonksiyonun ismini yazdık ve içeriye de çalışacak olan kodu yazdık. Fonksiyonu çalıştıralım.

merhaba()

Fonksiyonu çalıştırdığımızda Merhaba çıktısını alacağız.

Yukarıdaki fonksiyonda kullanıcıdan herhangi bir girdi almadık. Bunu almak için merhaba() 'nın içine parametre girmemiz gerekiyor.

def merhaba(isim):
    print(f"Merhaba, {isim}")

Eğer fonksiyonu eskisi gibi merhaba() olacak şekilde çalıştırırsak hata alacağız.

TypeError: merhaba() missing 1 required positional argument: 'isim'

Fonksiyonun içerisindeki parametre bilgisini girmemiz gerekiyor.

merhaba(isim="Uraz")

Çıktıyı yine aynı şekilde almış olacağız.

Kullanıcıdan bir bilgi daha alalım. Bu da masa numarası olsun.

def merhaba(isim, masaNum):
    print(f"Merhaba, {isim}\nMasa numaranız {masaNum} olarak kaydedilmiştir.")

Kullanıcı her iki bilgiyi de girmek zorundadır.

merhaba(isim="Uraz", masaNum=1)

Bu durumda alacağımız çıktı aşağıdaki gibi olacaktır.

Merhaba, Uraz
Masa numaranız 1 olarak kaydedilmiştir.

Kullanıcı bilgi girmediği zaman hata almak yerine parametrelere varsayılan değerler atayabiliriz. Örneğin, isim bilgisini alalım ancak masa numarası bilgisine varsayılan bir değer atayalım.

def merhaba(isim, masaNum="Bilgi Yok"):
    print(f"Merhaba, {isim}\nMasa numaranız {masaNum} olarak kaydedilmiştir.")

Fonksiyon aşağıdaki gibi çalıştırılsın.

merhaba(isim="Uraz")

Bu durumda alacağımız çıktı aşağıdaki gibi olacaktır.

Merhaba, Uraz
Masa numaranız Bilgi Yok olarak kaydedilmiştir.

Fonksiyonun ismini değiştirmek istediğimizi varsayalım. Bunun çok basit bir yolu vardır.

karsilama = merhaba

İşte bu kadar. Bakalım çalışıyor mu?

karsilama(isim="Uraz", masaNum=1)

Alacağımız çıktı aşağıdaki gibidir.

Merhaba, Uraz
Masa numaranız 1 olarak kaydedilmiştir.

10.2. Argümanlar (*args)

Python'da *args argümanı, bir fonksiyona değişken sayıda pozisyonel argümanları iletmek için kullanılan bir yapıdır.

Oyuncu bilgilerini kaydettiğimiz bir fonksiyon oluşturalım.

def voleybol(*bilgiler):
    print("A Milli Takımı Kadro:")
    for bilgi in bilgiler:
        print(bilgi)

Yukarıda voleybol() isimli bir fonksiyon tanımladık. Fonksiyon, *bilgiler isimli bir değişken argüman alıyor, yani istenilen sayıda argümanı kabul ediyor. İçeride bilgiler isimli değişkenin her bir elemanı için döngü oluşturuldu ve her eleman ayrı ayrı olacak şekilde yazdırılacak. Bu sayede, fonksiyona geçilen tüm bilgiler ekrana basılır.

voleybol("Eda Erdem Dündar","Orta Oyuncu","22/06/1987","74 kg","188 cm")

Çıktı aşağıdaki gibi olacaktır.

A Milli Takımı Kadro:
Eda Erdem Dündar
Orta Oyuncu
22/06/1987
74 kg
188 cm

10.3. Keyword Argümanları (**kwargs)

**kwargs ifadesi, fonksiyona değişken sayıda keyword argümanlarını geçirme olanağı sağlar. Keyword argümanlar, fonksiyona isimlendirilmiş argümanlar olarak iletilir ve bir sözlük (dictionary) olarak temsil edilir.

Aynı örnekten devam edelim.

def voleybol(**bilgiler):

    isim_soyisim = bilgiler['isim_soyisim']
    pozisyon = bilgiler['pozisyon']
    dogum_tarihi = bilgiler['dogum_tarihi']
    kilo = bilgiler['kilo']
    boy = bilgiler['boy']

    print(f"İsim Soyisim: {isim_soyisim}\nPozisyon: {pozisyon}\nDoğum Tarihi: {dogum_tarihi}\nKilo: {kilo} kg\nBoy: {boy} cm")

Yukarıdaki fonksiyon, **bilgiler isminde bir sözlük parametresi alır. Bu sözlük parametresi, isim_soyisim, pozisyon, dogum_tarihi, kilo ve boy gibi anahtarlarla ilişkilendirilmiş değerleri içermelidir. Fonksiyon, bilgiler sözlüğünden bu anahtarları kullanarak ilgili değerleri alır ve ekrana yazdırır.

Çıktı aşağıdaki gibi olacaktır.

İsim Soyisim: Eda Erdem Dündar
Pozisyon: Orta Oyuncu
Doğum Tarihi: 22/06/1987
Kilo: 74 kg
Boy: 188 cm

10.4. return

Buraya kadar fonkisyonların içerisinde bir değer döndürmedik. Peki, bu ne anlama geliyor?

Bir fonksiyonun return ifadesini kullandığında, fonksiyonun çalışması durur ve return ifadesinden sonra belirtilen değer geri döndürülür. Bu değer, çağrıldığı yere aktarılabilir veya başka bir değişkene atanabilir.

Bir sayının karesini alan bir fonksiyon yazdığımızı düşünelim.

def karesi(sayi):
    sonuc = sayi**2
    print(sonuc)

karesi(sayi=10)

Çıktı olarak 100 değerini alacağız. Şimdi bunu bir değişkene atayalım ve onu yazdıralım.

deger = karesi(sayi=10)
print(deger)

deger isimli değişkenin çıktısını değeri döndürmediğimiz için None olarak alacağız. Şimdi değeri döndürelim.

def karesi(sayi):
    sonuc = sayi**2
    return sonuc

deger = karesi(sayi=10)
print(deger)

İşte şimdi istediğimiz değere ulaşmış olacağız. Çıktı 100 değerini verecektir.

10.5. pass

Bu ifade, herhangi bir işlem yapmadan geçişi sağlayan bir yer tutucusudur. Fonksiyonlar veya döngüler gibi blokların içinde kullanılabilir. pass ifadesi, bir bloğun syntax açısından gerekliliğini korurken, herhangi bir işlem yapılmasını istemediğimiz durumlarda kullanılır.

Örneğin, bir fonksiyon tanımladık diyelim ve ileride içine kod eklemeyi planlıyoruz ancak şu anda fonksiyonun hiçbir işlem yapmasına gerek yok. Bu durumda, fonksiyon bloğunun içine pass ifadesini ekleyebiliriz.

def fonksiyon():
    pass

10.6. lambda

lambda ile fonksiyonları tek satırda da yazabiliriz. Daha önce karesi() isimli bir fonksiyon yazmıştık. Bunu tek satırda yazalım.

karesi = lambda sayi : sayi**2

deger = karesi(sayi=10)
print(deger)

11. Modüller

---

Python'da modüller, kodumuzu organize etmek, yeniden kullanılabilirlik sağlamak ve büyük projeleri yönetmek için kullanılan dosyalardır. Modüller, Python kodunu içeren bir dosyadır ve işlevleri, sınıfları ve değişkenleri içerebilir.

Örnek olarak math modülüne bakalım. Başka bir dosyadaki bir modülü kullanmak için, import ifadesini kullanıyoruz. Ancak öncesinde modülü yüklememiz gerekiyor. Bunu da en basit şekilde, pip paket yönetici ile yapabiliriz.

math modülü standart Python kurulumuyla birlikte geldiği için yüklememize gerek kalmayacak. Bu nedenle, örneği başka bir modül üzerinden vereceğim.

pip install yfinance

Yukarıdaki komutu kullandığımızda, yfinance isimli bir Python paketinin yüklenmesini sağlamış oluruz. Bu paket, finansal verileri almamızı ve analiz etmemizi sağlayan bir API istemcisidir. yfinance paketi, Yahoo Finans API'ını kullanarak hisse senedi fiyatları, tarih aralıkları, hisse senedi verileri, endeksler ve diğer finansal veriler gibi çeşitli verilere erişim sağlar.

math modülü ile devam edebiliriz. Bu, Python'ın dahili (built-in) bir modülüdür ve matematiksel işlemleri gerçekleştirmek için bir dizi matematik fonksiyonu ve sabit değer içerir. Bu modül, trigonometri, logaritma, üs alma, karekök hesaplama gibi matematiksel işlemleri yapmamızı sağlar.

import math

İçerisindeki fonksiyonlara bakalım.

dir(math)

Çıktı aşağıdaki gibi olacaktır.

['__doc__',
 '__loader__',
 '__name__',
 '__package__',
 '__spec__',
 'acos',
 'acosh',
 'asin',
 'asinh',
 'atan',
 'atan2',
 'atanh',
 'cbrt',
 'ceil',
 'comb',
 'copysign',
 'cos',
 'cosh',
 'degrees',
 'dist',
 'e',
 'erf',
 'erfc',
 'exp',
 'exp2',
...
 'tan',
 'tanh',
 'tau',
 'trunc',
 'ulp']

Daha önce karesi() isimli bir fonksiyon yazmıştık. math modülünün içindeki pow() fonksiyonu da aynı görevi daha gelişmiş hali ile yapmaktadır.

help(math.pow)

Aşağıdan tanımına ulaşabiliriz.

Help on built-in function pow in module math:

pow(x, y, /)
    Return x**y (x to the power of y).

Örnek olarak, 10'un karesini alalım.

print(math.pow(10,2))

İlk parametre üssü alınacak sayıyı temsil ederken; ikinci parametre hangi kuvvettinin alınacağını gösterir. Çıktı 100.0 olacaktır.

Bu modülü math ismi ile kullanmak zorunda değiliz. math 'i m olarak import edelim.

import math as m

print(m.pow(10,2))

Ya da modülün tamamını import etmek zorunda değiliz. Sadece pow() fonksiyonunu import etmek istediğimizi varsayalım.

from math import pow

print(pow(10,2))

Birden fazla import etmek istersek araya virgül koymamız yeterli olacaktır. Karekök alacak fonksiyonu da import edelim.

from math import pow, sqrt

print(pow(10,2))
print(sqrt(100))

Çkktılar sırasıyla 100.0 ve 10.0 olacaktır.

12. Hatalar

---

12.1. try, except, else, finally

Python'da hata yönetimi ve istisnaları ele almak için try, except, else ve finally ifadeleri kullanılır. Bu ifadeler, programımızın hata durumlarıyla başa çıkmasına ve hata durumlarından kurtulmasına yardımcı olur.

• try: Hata potansiyeli olan bir kod bloğunu tanımlamak için kullanılır. try bloğu içindeki kod çalıştırılır ve eğer bir hata meydana gelirse, hata yakalanır ve ilgili except bloğuna geçilir.

• except: Hata durumlarını ele almak için kullanılır. Eğer try bloğu içinde bir hata meydana gelirse, bu blok içindeki kod çalıştırılır.

• else: Bu blok, try bloğu içindeki kod hatasız bir şekilde çalıştırıldığında çalışır. Yani, herhangi bir hata olmadığında bu blok içindeki kod çalıştırılır.

• finally: Bu blok, her durumda çalıştırılması gereken kodu tanımlamak için kullanılır. Hata olsun veya olmasın, finally bloğu içindeki kod her zaman çalıştırılır.

try:
    # Hata potansiyeli olan bir kod bloğu
    # Burada bir hata meydana gelebilir
    pass
except HataTuru1:
    # Hata durumunu ele almak için kod
    pass
except HataTuru2:
    # Farklı bir hata durumunu ele almak için kod
    pass
else:
    # Hata olmadığında çalıştırılacak kod
    pass
finally:
    # Her durumda çalıştırılacak kod
    pass

Kullanıcıdan iki sayı isteyelim ve bu sayıları bölelim.

def bol(sayi1, sayi2):
    kullanici_sayi1 = sayi1
    kullanici_sayi2 = sayi2

    try:
        sonuc = kullanici_sayi1 / kullanici_sayi2
    except ZeroDivisionError:
        print("Bir sayıyı sıfıra bölemezsiniz.")
    else:
        print(f"Sonuç: {sonuc}")
    finally:
        print("İşlem tamamlandı.")

bol(sayi1=1,sayi2=2)

Çıktı aşağıdaki gibi olacaktır.

Sonuç: 0.5
İşlem tamamlandı.

İkinci sayıyı 0 girelim.

bol(sayi1=1,sayi2=0)

Hatayı yakaladık ve çıktısı aşağıdaki gibi olacaktır.

Bir sayıyı sıfıra bölemezsiniz.
İşlem tamamlandı.

12.2. raise

raise ifadesi, bir hata ya da istisna durumunu (exception) programın akışı içinde bilerek ortaya çıkarmak için kullanılan bir yapıdır. Bu yapı sayesinde, programı çalıştıran kullanıcıya ya da diğer kod bloklarına belirli bir hata mesajı iletmek veya özel bir durum oluşturmak mümkün olur.

def bol(bolunen, bolen):
    if bolen == 0:
        raise ValueError("Bölen sıfır olamaz!")
    else:
        return bolunen / bolen

bol(bolunen=1, bolen=0)

Fonksiyonu çalıştırdığımızda ekrana aşağıdaki gibi hatayı fırlatmış olacağız.

ValueError: Bölen sıfır olamaz!

13. Nesne Yönelimli Programlama (Object Oriented Programming, OOP)

---

Nesne Yönelimli Programlama (OOP), bir programlama paradigmasıdır ve yazılım geliştirmeyi daha düzenli, sürdürülebilir ve anlaşılabilir hale getirmeyi amaçlar. OOP, gerçek dünyadaki nesnelerin (objelerin) davranışlarını ve ilişkilerini modellemek için kullanılır. OOP'nin temelinde nesne kavramı yer alır. Bir nesne, verileri (özellikler ya da durum) ve bu veriler üzerinde çalışan işlevleri (metotlar ya da davranışlar) bir araya getiren bir varlıktır. Nesneler, programda kullanılan öğeleri temsil ederler ve gerçek dünyadaki nesnelerin özelliklerini (attributes) ve davranışlarını (behaviors) taklit ederler.

Örnek olarak müşteri kavramını ele alalım. Örneğin, bir kamp işletmesi sahibiyiz ve müşterilerimizin kayıtlarını tutuyoruz. Bir müşterinin kaydını oluşturalım.

musteri1_rezervasyon_baslangic = "01-06-2023"
musteri1_rezervasyon_bitis = "31-08-2023"
musteri1_kisi = 2
musteri1_tercih = "Çadır Alanı"

Ancak bizim müşteri sayımız tek bir müşteri ile sınırlı olmayıp yüzlerce, binlerce müşteri olabilir. Hepsini bu şekilde tutamayız. Bu noktada bize yardımcı olacak olan OOP kavramına geçiş yapabiliriz.

13.1. Sınıf (Class)

Bir sınıf, nesnelerin (objects) bir planı veya bir şablonu olarak düşünülebilir. Sınıf, bir nesnenin özelliklerini ve davranışlarını tanımlayan bir yapıdır.

Müşteri ile ilgili bir çatı oluşturalım. Bunu sınıf kavramı ile yapacağız.

class Musteri():
    pass

Yukarıdaki gibi bir sınıf; bu sınıf üzerinden de istediğimiz kadar nesne üretebileceğiz.

13.2. Nesne (Object)

Bir sınıf, nesnelerin taslağını tanımlayan bir yapıdır demiştik. Nesne ise bir sınıfın özelliklerini ve davranışlarını içerir. Nesneler gerçek dünyadaki varlıklara veya soyut kavramlara karşılık gelebilir. Örneğin, bir araba sınıfı bir otomobilin özelliklerini ve davranışlarını tanımlarken, bir nesne ise belirli bir arabanın özelliklerini ve davranışlarını temsil eder. Bir arabanın özellikleri renk, model, hız gibi veriler olabilirken, davranışları hızlanma, yavaşlama veya durma gibi işlevler olabilir.

Örneğimiz ile devam ederek Musteri sınıfından nasıl nesne oluşturabileceğimize bakalım.

musteri1 = Musteri()

İçi şimdilik boş ama artık bir nesne oluşturmuş olduk. Artık sınıfın içinde özellikleri ve davranışları tanımlayabiliriz.

class Musteri():

    rezervasyon_baslangic = "01-06-2023"
    rezervasyon_bitis = "31-08-2023"
    kisi = 2
    tercih = "Çadır Alanı"

Musteri sınıfının içinde bazı özellikleri tanımlamış olduk. Bunu çalıştırıp bir nesne oluşturalım.

musteri1 = Musteri()

Oluşturduğumuz bu müşterinin içeriğine bir bakalım.

print(musteri1)

Yazdırma işleminden sonra aşağıdaki gibi bir çıktı alacağız.

<__main__.Musteri object at 0x000002214EA78F50>

Bu ifade, Musteri nesnesinin bellekteki konumunu gösterir. Bizim içerisindeki özelliklere ulaşmamız gerekiyor. Bunu aşağıdaki gibi yapacağız.

print(musteri1.rezervasyon_baslangic)
print(musteri1.rezervasyon_bitis)
print(musteri1.kisi)

Alacağımız çıktı aşağıdaki gibi olacaktır.

01-06-2023
31-08-2023
2

Peki, özelliklerde bir değişikliğe gidebilir miyiz? Bakalım.

Örneğimizdeki müşterinin iki özelliğini değiştirelim.

musteri1.kisi = 4
musteri1.tercih = "Karavan"

Bakalım değişiklik sağlandı mı?

print(musteri1.kisi)
print(musteri1.tercih)

Aşağıdaki çıktıdan görüleceği üzere değişiklikler sağlanmış.

4
Karavan

Geldik metot tanımlama bölümüne. Yani, davranış.

Müşterinin ödeme yapması bir metot olabilir. Tanımlayalım.

class Musteri():

    rezervasyon_baslangic = "01-06-2023"
    rezervasyon_bitis = "31-08-2023"
    kisi = 2
    tercih = "Çadır Alanı"
    cuzdan = 100000

    def odemeYap():
        cuzdan -= 40000

Yukarıda, cuzdan isminde bir özellik daha ekledik ve odemeYap metodu ile cuzdandan ödemenin alınmasını sağlayacağız.

Çalıştıralım.

musteri1.odemeYap()
print(musteri1.cuzdan)

Yukarıdaki kodu çalıştırdığımızda aşağıdaki hatayı alacağız.

TypeError: Musteri.odemeYap() takes 0 positional arguments but 1 was given

Bizim sınıfın içerisinde tanımladığımız metot ile cuzdanı kullanıyor olabilmemiz lazım. Bunun için tanımladığımız metodun içerisine bir self ifadesi ekleyeceğiz. Self, bir sınıfın örneğini temsil eden ve o örneğe ait özelliklere ve davranışlara erişimi sağlayan bir referanstır.

musteri1.odemeYap()
print(musteri1.cuzdan)

Artık ödemenin yapılacağı metodu çalıştırmış olduk.

60000

Metodu çalıştırdığımızda cüzdanda kalan para bilgisini direkt olarak da alabiliriz.

class Musteri():

    rezervasyon_baslangic = "01-06-2023"
    rezervasyon_bitis = "31-08-2023"
    kisi = 2
    tercih = "Çadır Alanı"
    cuzdan = 100000

    def odemeYap(self):
        self.cuzdan -= 40000
        print("Cüzdan:",self.cuzdan)

Metodun içine print() ekledik.

Cüzdan: 60000

Bu noktada metot ile fonksiyon arasındaki farkı da şöyle yazabiliriz: OOP'de metot terimi, sınıflara ait fonksiyonları ifade ederken, fonksiyonel programlamada fonksiyon terimi daha genel olarak kullanılır. Diğer bir ifadeyle, metotlar, bir sınıfa aittir ve o sınıfın nesneleri üzerinde çağrılırken kullanılır. Fonksiyonlar ise bir sınıfa veya nesneye bağlı olmadan çağrılabilir.

13.3. Yapıcı (Constructor)

Artık sınıfta tanımladığımız değişkenleri init metodunun içine taşıyacağız.

class Musteri():

    def __init__():
        rezervasyon_baslangic = "01-06-2023"
        rezervasyon_bitis = "31-08-2023"
        kisi = 2
        tercih = "Çadır Alanı"
        cuzdan = 100000

Her bir müşteri için yukarıdaki değişkenleri tek tek mi değiştireceğiz? Hayır. Bunun için de aşağıdaki gibi bir yapı kuruyoruz.

class Musteri():

    def __init__(self, rezervasyon_baslangic, rezervasyon_bitis, kisi, tercih, cuzdan):
        self.rezervasyon_baslangic = rezervasyon_baslangic
        self.rezervasyon_bitis = rezervasyon_bitis
        self.kisi = kisi
        self.tercih = tercih
        self.cuzdan = cuzdan

Yukarıda, Musteri sınıfının bir yapıcı metodu olan __init__ bulunuyor. Bu yapıcı metot, rezervasyon_baslangic, rezervasyon_bitis, kisi, tercih ve cuzdan isminde beş parametre alıyor ve bu parametrelerin değerlerini sınıfın özelliklerine atıyor. Örneğin, self.rezervasyon_baslangic = rezervasyon_baslangic ifadesi, Musteri sınıfının bir örneği (instance) oluşturulduğunda, o örneğin rezervasyon_baslangic özelliğinin rezervasyon_baslangic parametresinin değerine eşitlenmesini sağlar.

Cüzdanı gösterecek bir metot ile beraber nesnemizi de oluşturalım.

class Musteri():

    def __init__(self, rezervasyon_baslangic, rezervasyon_bitis, kisi, tercih, cuzdan):
        self.rezervasyon_baslangic = rezervasyon_baslangic
        self.rezervasyon_bitis = rezervasyon_bitis
        self.kisi = kisi
        self.tercih = tercih
        self.cuzdan = cuzdan

    def getCuzdan(self):
        return self.cuzdan

musteri1 = Musteri(rezervasyon_baslangic="01-06-2023",rezervasyon_bitis="31-08-2023",kisi=4,tercih="Karavan")

Buradan oluşturduğumuz nesnenin cüzdan bilgisi alalım.

class Musteri():

    def __init__(self, rezervasyon_baslangic, rezervasyon_bitis, kisi, tercih, cuzdan):
        self.rezervasyon_baslangic = rezervasyon_baslangic
        self.rezervasyon_bitis = rezervasyon_bitis
        self.kisi = kisi
        self.tercih = tercih
        self.cuzdan = cuzdan

    def getCuzdan(self):
        return self.cuzdan

musteri1 = Musteri(rezervasyon_baslangic="01-06-2023",rezervasyon_bitis="31-08-2023",kisi=4,tercih="Karavan",cuzdan=100000)
print(musteri1.getCuzdan())

Çıktıyı 100000 olarak alacağız.

Bir müşteri daha oluşturalım.

musteri2 = Musteri(rezervasyon_baslangic="01-07-2023",rezervasyon_bitis="31-07-2023",kisi=2,tercih="Karavan",cuzdan=50000)
print(musteri2.getCuzdan())

Çıktıyı 50000 olarak alacağız.

Bir tane de tercihi verecek bir metot yazalım.

class Musteri():

    def __init__(self, rezervasyon_baslangic, rezervasyon_bitis, kisi, tercih, cuzdan):
        self.rezervasyon_baslangic = rezervasyon_baslangic
        self.rezervasyon_bitis = rezervasyon_bitis
        self.kisi = kisi
        self.tercih = tercih
        self.cuzdan = cuzdan

    def getCuzdan(self):
        return self.cuzdan

    def getTercih(self):
        return self.tercih

Örnek olarak, ilk müşterinin tercihine bakalım.

print(musteri1.getTercih())

Çıktıyı Karavan olarak alacağız.

Buraya kadar öğrendiklerimizi bir hesap makinesi uygulaması ile tekrar edelim.

class HesapMakinesi():
    pass

Hesap makinemizin 4 tane metodu olacak: Toplama, Çıkarma, Çarpma ve Bölme.

class HesapMakinesi():

    def __init__(self):
        pass

    def topla(self):
        pass

    def cikar(self):
        pass

    def carp(self):
        pass

    def bol(self):
        pass

__init__ metodunu dolduralım.

class HesapMakinesi():

    def __init__(self, sayi1, sayi2):
        self.s1 = sayi1
        self.s2 = sayi2

    def topla(self):
        pass

    def cikar(self):
        pass

    def carp(self):
        pass

    def bol(self):
        pass

Sınıfın yapıcı metodu olan __init__ sayi1 ve sayi2 parametrelerini alarak sınıfın örnek değişkenlerine (self.s1 ve self.s2) atadık. Burada s1 ve s2 bizim özelliklerimiz olacak.

O halde, daha önce yazdığımız metotlarımızı doldurabiliriz.

class HesapMakinesi():

    def __init__(self, sayi1, sayi2):
        self.s1 = sayi1
        self.s2 = sayi2

    def topla(self):
        sonuc = self.s1 + self.s2
        return sonuc

    def cikar(self):
        sonuc = self.s1 - self.s2
        return sonuc

    def carp(self):
        sonuc = self.s1 * self.s2
        return sonuc

    def bol(self):
        sonuc = self.s1 / self.s2
        return sonuc

Test etme aşamasına geldik.

hm1 = HesapMakinesi(sayi1=100, sayi2=40)
print(
    """
    Toplama Sonucu: {}
    Çıkarma Sonucu: {}
    Çarpma Sonucu : {}
    Bölme Sonucu  : {}

    """.format(hm1.topla(),hm1.cikar(),hm1.carp(),hm1.bol())
)

Çıktı aşağıdaki gibi olacaktır.

Toplama Sonucu: 140
Çıkarma Sonucu: 60
Çarpma Sonucu : 4000
Bölme Sonucu  : 2.5

Buraya kadar öğrendiklerimizi tekrar etmiş olduk.

13.4. Kapsülleme (Encapsulation)

Kapsülleme, bir sınıfın özelliklerini ve bu özelliklere erişmek için kullanılan metotları bir araya getirerek, özelliklerin korunmasını ve güvenli bir şekilde erişimi sağlar.

Buraya kadar öğrendiklerimiz ile bir BankaHesabi sınıfı oluşturalım.

class BankaHesabi():

    def __init__(self, id, para):
        self.id = id
        self.para = para

Bir tane de müşteri oluşturalım.

musteri = BankaHesabi(id = "123456789", para=1000000)
print(musteri.para)

Bu müşterinin banka hesabındaki para bilgisine ulaşabiliyoruz. Yani, çıktıyı 1000000 olarak aldık.

Peki, parayı buradan rahat bir şekilde başka bir hesaba geçirebilir miyiz? Bakalım.

hirsiz = BankaHesabi(id = "987654321", para=0)

hirsiz.para += musteri.para
musteri.para = 0

print(
    """

    Müşteri: {}
    Hırsız : {}

    """.format(musteri.para,hirsiz.para)
)

Yukarıda ve aşağıda görüldüğü üzere müşterinin parası rahatlıkla sıfırlandı.

Müşteri: 0
Hırsız : 1000000

Bu noktada kapsülleme kavramını devreye alabiliriz.

class BankaHesabi():

    def __init__(self, id, para):
        self.id = id
        self.__para = para

Yukarıda görüldüğü üzere, para özelliğini başına çift alt tire __ koyarak özel (private) yaptık.

Eğer aşağıdaki kodu çalıştırırsak hata alırız.

print(musteri.__para)

AttributeError: 'BankaHesabi' object has no attribute '__para'

Peki, biz bu para bilgisine ulaşamayacak mıyız? Tabi ki ulaşacağız. Burada get ve set metotları devreye girecek. Aslında böyle metotlar yok ancak get ve set demek bir kültür. Bu metotları kullanarak hem para bilgisini alalım hem de para bilgisini değiştirelim.

print("Önceki Para: ",musteri.getPara())
musteri.setPara(miktar=2000000)
print("Sonraki Para: ",musteri.getPara())

Çıktı aşağıdaki gibi olacaktır.

Önceki Para:  1000000
Sonraki Para:  2000000

Özellikleri özel yapabileceğimiz gibi metotları da özel yapabiliriz. Bir tane metot oluşturalım ve bu özel olsun. Yine aynı şekilde __ ile özel yapacağız.

class BankaHesabi():

    def __init__(self, id, para):
        self.id = id
        self.__para = para

    def getPara(self):
        return self.__para

    def setPara(self, miktar):
        self.__para = miktar

    def __faiz(self):
        self.__para = self.__para + 1000

Paraya faiz ekleyelim.

musteri.__faiz()

Aşağıdaki hatayı alacağız.

AttributeError: 'BankaHesabi' object has no attribute '__faiz'

13.5. Miras, Kalıtım (Inheritance)

Kalıtım, bir sınıfın diğer bir sınıftan onun özelliklerini ve davranışlarını devralmasını sağlar.

Bir WebSitesi sınıfı oluşturalım. Bu sınıf email adresi ve kullanıcı ismi olmak üzere iki tane parametre alsın. Bir tane de metot yazalım ve bilgileri ekrana bassın.

class WebSitesi():
    def __init__(self, email, kullanici_ismi):
        self.email = email
        self.kullanici_ismi = kullanici_ismi

    def loginBilgi(self):
        return f"Email: {self.email}\nKullanıcı ismi: {self.kullanici_ismi}"

Ana sınıfı oluşturduk. Ancak web siteleri arasında kullanıcıdan istenilen bilgi değişebilir. O halde, bir alt sınıf oluşturalım.

class WebSitesi2(WebSitesi):
    pass

Yukarıda, WebSitesi2 isminde bir sınıf tanımladık ve WebSitesi sınıfından türettik (inheritance). WebSitesi2, WebSitesi sınıfının tüm özelliklerini ve metodlarını miras alacak ve bu sınıfa ekstra özellikler veya metodlar ekleyebileceğiz.

class WebSitesi2(WebSitesi):
    def __init__(self, email, kullanici_ismi, guvenlik_sorusu):
        super().__init__(email, kullanici_ismi)
        self.guvenlik_sorusu = guvenlik_sorusu

Yukarıda, WebSitesi2 sınıfının yapıcı metodu olan __init__ tanımlandı ve bu metot, üst sınıfın yapıcı metodunu çağırmak için super() fonksiyonunu kullandı. WebSitesi2 sınıfının yapıcı metodu üç parametre alıyor: email, kullanici_ismi ve guvenlik_sorusu. super().__init__(email, kullanici_ismi) ifadesi, WebSitesi sınıfının yapıcı metodunu çağırarak email ve kullanici_ismi parametrelerini iletiyor.

Login bilgisini gösteren bir metot tanımlayalım.

class WebSitesi2(WebSitesi):
    def __init__(self, email, kullanici_ismi, guvenlik_sorusu):
        super().__init__(email, kullanici_ismi)
        self.guvenlik_sorusu = guvenlik_sorusu

    def loginBilgi2(self):
        return f"Email: {self.email}\Kullanıcı ismi: {self.kullanici_ismi}\nGüvenlik sorusu: {self.guvenlik_sorusu}"

Her iki sınıftan da nesneler üretelim ve yazdıralım.

k1 = WebSitesi(email="kullanici1@gmail.com", kullanici_ismi="kullanici1")
k2 = WebSitesi2(email="kullanici2@gmail.com", kullanici_ismi="kullanici2", guvenlik_sorusu="Kanada")

print(k1.loginBilgi())
print(k2.loginBilgi2())

Email: kullanici1@gmail.com
Kullanıcı ismi: kullanici1
Email: kullanici2@gmail.com
Kullanıcı ismi: kullanici2
Güvenlik sorusu: Kanada

Bir tane de WebSitesi3 isminde bir sınıf oluşturalım.

class WebSitesi3(WebSitesi):
    def __init__(self, email, kullanici_ismi, ulke):
        super().__init__(email, kullanici_ismi)
        self.ulke = ulke

    def loginBilgi3(self):
        return f"Email: {self.email}\nKullanıcı ismi: {self.kullanici_ismi}\nÜlke: {self.ulke}"

Bir nesne üretelim ve yazdıralım.

k3 = WebSitesi3(email="kullanici3@gmail.com", kullanici_ismi="kullanici3", ulke="Türkiye")

print(k3.loginBilgi3())

Email: kullanici3@gmail.com
Kullanıcı ismi: kullanici3
Ülke: Türkiye

13.6. Soyut Sınıflar (Abstract Classes)

Soyut sınıflar kavramını kullanarak soyutlama yapabiliriz. Bir soyut sınıf, diğer sınıfların temel alabileceği ortak özellikleri ve davranışları tanımlayan bir sınıftır. Ancak soyut sınıfın kendisi ile doğrudan bir nesne oluşturulamaz.

Soyut sınıflar, genellikle alt sınıflar tarafından uygulanması gereken yöntemlerin taslağını tanımlamak için kullanılır. Alt sınıflar, soyut sınıftan kalıtım alırken soyut yöntemleri uygulamak zorundadır. Böylece, soyut sınıf, alt sınıflar arasında ortak bir davranışı zorunlu kılabilir.

Bir örnek üzerinden gidelim. Diyelim ki bir oyun geliştirmek istiyoruz ve bu oyunda farklı türde karakterler bulunacak. Her karakterin bir ismi ve hareket etme yeteneği olacak ancak farklı karakter türlerinin hareket etme şekilleri farklı olacak. Bu durumu soyut sınıflar kullanarak modelleyebiliriz.

class Karakter():
    pass

class Oyuncu(Karakter):
    pass

class Dusman(Karakter):
    pass

k = Karakter()

Karakter isminde bir üst sınıf ve Oyuncu ile Dusman isimlerinde alt sınıflar oluşturduk. Ardından da bir tane karakter oluşturduk. Bu problemsiz çalışacaktır.

Soyut sınıflarda olması gereken buradan hiçbir şekilde nesne üretilememesidir.

from abc import ABC, abstractmethod

abc, Abstract Base Classes yani Soyut Taban Sınıfları anlamına gelir ve Python'ın standart kütüphanesinde bulunan bir modüldür. Bu modül, soyut taban sınıfların tanımlanması için mekanizmalar sağlar. Soyut bir taban sınıf, doğrudan örneklendirilemeyen ancak bir grup ilgili sınıf için ortak bir arayüz sağlayan bir sınıftır. ABC'yi abc modülünden içe aktardığımızda, soyut taban sınıfları tanımlamak için kullanılan temel sınıfı içe aktarıyoruz. ABC'den türetilen bir sınıf, bir soyut taban sınıf haline gelir.

Karakter sınıfını bir soyut sınıf yapalım.

Buraya oyuncu ve düşman sınıflarının ortak özelliği olan hareketEt metodunu da yazalım.

from abc import ABC, abstractmethod

class Karakter():
    def __init__(self,isim):
        self.isim = isim

    @abstractmethod
    def hareketEt(self):
        pass

Son bir adım ABC'yi kalıtım ile almak olacak.

from abc import ABC, abstractmethod

class Karakter(ABC):
    def __init__(self,isim):
        self.isim = isim

    @abstractmethod
    def hareketEt(self):
        pass

Artık Karakter sınıfından bir nesne üretemeyeceğiz.

from abc import ABC, abstractmethod

class Karakter(ABC):
    def __init__(self,isim):
        self.isim = isim

    @abstractmethod
    def hareketEt(self):
        pass

k = Karakter(isim="karakter1")

TypeError: Can't instantiate abstract class Karakter with abstract method hareketEt

Eğer üst sınıf soyut sınıf olarak tanımlandıysa alt sınıflarda üst sınıflarda tanımlanan metotları kullanmak zorundayız.

from abc import ABC, abstractmethod

class Karakter(ABC):
    def __init__(self, isim):
        self.isim = isim

    @abstractmethod
    def hareketEt(self):
        pass

class Oyuncu(Karakter):
    def __init__(self,isim):
        super().__init__(isim)
        pass

    def hareketEt(self):
        print(f"{self.isim} hareket ediyor.")

class Dusman(Karakter):
    def __init__(self,isim):
        super().__init__(isim)
        pass

    def hareketEt(self):
        print(f"{self.isim} saldırıya geçiyor.")

oyuncu = Oyuncu(isim="Oyuncu1")
dusman = Dusman(isim="Dusman1")

oyuncu.hareketEt()
dusman.hareketEt()

Oyuncu1 hareket ediyor.
Dusman1 saldırıya geçiyor.

13.7. Geçersiz Kılmak (Overriding)

Overriding, bir alt sınıfın üst sınıfta tanımlanan bir metodu veya özelliği değiştirmesine izin verir. Bu, alt sınıfın üst sınıftan miras aldığı öğeleri kendi ihtiyaçlarına göre uyarlamasını sağlar.

Örneğin, bir Hayvan sınıfı düşünelim ve bu sınıfta bir sesCikar metodu olsun:

class Hayvan():
    def sesCikar(self):
        print("Hayvan ses çıkarıyor.")

Şimdi, Kedi sınıfını Hayvan sınıfından türetelim ve sesCikar metodu üzerinde overriding yapalım.

class Kedi(Hayvan):
    def sesCikar(self):
        print("Miyav!")

Burada Kedi sınıfı, Hayvan sınıfından türetilmiş ve sesCikar metodu üzerinde değişiklik yapmıştır. Artık Kedi sınıfının ses çıkarma davranışı Miyav! şeklindedir.

hayvan = Hayvan()
hayvan.sesCikar()
print("-----")
kedi = Kedi()
kedi.sesCikar()

Çıktı aşağıdaki gibi olacaktır.

Hayvan ses çıkarıyor.
-----
Miyav!

Görüldüğü gibi, hayvan nesnesi Hayvan sınıfının sesCikar metodunu çağırırken, kedi nesnesi Kedi sınıfının sesCikar metodunu çağırmaktadır. Bu durum, overriding sayesinde alt sınıfın üst sınıfta tanımlanan metodu değiştirerek kendi özgün davranışını gerçekleştirmesini sağlar.

13.8. Çok Biçimlilik (Polymorphism)

Polimorfizm, farklı sınıflara ait nesnelerin aynı arabirim üzerinden farklı davranışlar sergilemesini sağlayan bir özelliktir.

Polimorfizm, bir üst sınıf veya arayüzü uygulayan alt sınıfların, aynı isme sahip ancak farklı işlevlere sahip metotları çağırabilmesine olanak tanır. Bu, aynı arabirim üzerinden çoklu davranışlar sergileyebilmemizi sağlar.

Örnek olarak, bir Hayvan sınıfı düşünelim. Bu sınıf, temel hayvan davranışlarını temsil eden bir dizi metoda sahip olabilir. Örneğin, beslen() ve sesCikar() gibi. Ardından, Kedi ve Kopek gibi alt sınıflar oluşturabiliriz. Bu alt sınıflar Hayvan sınıfından türetilir.

class Hayvan:
    def beslen(self):
        pass

    def sesCikar(self):
        pass

class Kedi(Hayvan):
    def beslen(self):
        print("Kedi: Mama ile beslendi.")

    def sesCikar(self):
        print("Kedi: Miyav!")

class Kopek(Hayvan):
    def beslen(self):
        print("Köpek: Mama ile beslendi.")

    def sesCikar(self):
        print("Köpek: Hav hav!")

Metotları çalıştıralım.

hayvanlar = [Kedi(), Kopek()]

for hayvan in hayvanlar:
    hayvan.beslen()
    hayvan.sesCikar()
    print()

Kedi: Mama ile beslendi.
Kedi: Miyav!

Köpek: Mama ile beslendi.
Köpek: Hav hav!

Yukarıdaki örnekte, Hayvan sınıfının beslen() ve sesCikar() adında iki metodu bulunuyor. Bu sınıf, temel davranışı tanımlar ancak gerçek davranışlar alt sınıflarda uygulanır. Kedi ve Kopek sınıfları, Hayvan sınıfından türetilmiştir ve aynı isimlere sahip metotları uygularlar. Ancak her bir sınıf kendi özgün davranışlarını sergiler. Örneğin, Kedi sınıfı beslen() metodu çağrıldığında Kedi: Mama ile beslendi. mesajını verirken, Kopek sınıfı aynı metodu çağrıldığında Köpek: Mama ile beslendi. mesajını verir.

14. Dosya İşlemleri

---

14.1. Dosya Açma

ornek.txt isimli dosyayı açalım.

dosya = open("./files/ornek.txt")
icerik = dosya.read()
print(icerik)

Hic ita incipit historia mea.
In patria mea, inestabilis condicio politica et parvae condiciones economicae obstacula factae sunt,
quae meum futurum modum determinaverunt.
Diu restiti, spem retinere conatus sum, sed demum migrationem decidi.
Hoc faciens, sciebam me vincula mea cum familia et caris amicis rescindendum esse.
Iam ipse cogitatio cor meum dirumpit.

Dosyaları açtıktan sonra kapatmalıyız.

dosya.close()

Dosya açma işlemlerinde daha pratik olan aşağıdaki yapıyı kullanabiliriz.

with open("./files/ornek.txt") as dosya:
    icerik = dosya.read()
    print(icerik)

Hic ita incipit historia mea.
In patria mea, inestabilis condicio politica et parvae condiciones economicae obstacula factae sunt,
quae meum futurum modum determinaverunt.
Diu restiti, spem retinere conatus sum, sed demum migrationem decidi.
Hoc faciens, sciebam me vincula mea cum familia et caris amicis rescindendum esse.
Iam ipse cogitatio cor meum dirumpit.

14.2. Dosya Okuma

Bir önceki kodu r moduna çevireceğiz.

with open("./files/ornek.txt", "r") as dosya:
    icerik = dosya.read()
    print(icerik)

Pratikte, bu iki örnek aynı sonucu verir. Dosya açma modunu belirtmemek durumunda, "r" modu varsayılan olarak kullanılır.

Bu defa readline() kullanalım.

with open("./files/ornek.txt", "r") as dosya:
    icerik = dosya.readline()
    print(icerik)

Alacağımız çıktı aşağıdaki gibi olacaktır.

Hic ita incipit historia mea.

readline() fonksiyonu, dosyanın sadece bir satırını okur. Her çağrıldığında bir sonraki satırı okur. Bu nedenle, eğer readline() fonksiyonunu döngü içinde kullanırsak, dosyanın tüm satırlarını tek tek okuyabiliriz.

Gelelim tell() ve seek() kullanımına.

tell(), dosya işaretçisinin mevcut konumunu (byte olarak) döndürür. Yani, dosyanın hangi konumda olduğunu gösteren bir sayısal değer döner. Bu değer, dosyanın başlangıcından itibaren kaç byte ilerlendiğini temsil eder.

with open("./files/ornek.txt", "r") as dosya:
    konum = dosya.tell()
    print("Dosyanın mevcut konumu: ",konum)

Çıktıyı 0 olarak alacağız.

seek(), dosya işaretçisini belirli bir konuma taşır. Bu konum, dosyanın belirli bir byte'ına karşılık gelir. İki parametre alır: seek(hedef_konum, referans_noktası). hedef_konum, dosyanın taşınmak istenen konumunu temsil eden bir sayısal değerdir. referans_noktası, hangi referans noktasına göre taşınacağını belirtir ve opsiyoneldir. Varsayılan olarak 0 kullanılır ve dosyanın başlangıcı olarak kabul edilir. Diğer referans noktaları 1 (mevcut konum) ve 2 (dosyanın sonu) şeklindedir.

with open("./files/ornek.txt", "r") as dosya:
    dosya.seek(10)
    satir = dosya.readline()
    print(satir)

Çıktı cipit historia mea. şeklinde dönecektir. Yani, seek(10) ile dosya işaretçisi 10. byte'a taşınır ve readline() metoduyla bu konumdan itibaren bir satır okunur ve ekrana yazdırılır.

Tüm satırları listeye çeviren readlines() fonksiyonuna bakalım.

with open("./files/ornek.txt", "r") as dosya:
    icerik = dosya.readlines()
    print(icerik)

Çıktı aşağıdaki gibi bir liste olacaktır.

['Hic ita incipit historia mea.\n', 'In patria mea, inestabilis condicio politica et parvae condiciones economicae obstacula factae sunt,\n', 'quae meum futurum modum determinaverunt.\n', 'Diu restiti, spem retinere conatus sum, sed demum migrationem decidi.\n', 'Hoc faciens, sciebam me vincula mea cum familia et caris amicis rescindendum esse.\n', 'Iam ipse cogitatio cor meum dirumpit.']

Bunları satır satır nasıl okuyabiliriz? Bir for döngüsü çalıştırabiliriz.

with open("./files/ornek.txt", "r") as dosya:
    icerik = dosya.readlines()

    for i in icerik:
        print(i)

Çıktıda her satırda bir boşluk göreceğiz.

Hic ita incipit historia mea.

In patria mea, inestabilis condicio politica et parvae condiciones economicae obstacula factae sunt,

quae meum futurum modum determinaverunt.

Diu restiti, spem retinere conatus sum, sed demum migrationem decidi.

Hoc faciens, sciebam me vincula mea cum familia et caris amicis rescindendum esse.

Iam ipse cogitatio cor meum dirumpit.

Bunun sebebi, aslında print() fonksiyonunun end isimli bir parametre almasıdır. Bu parametrenin varsayılan değeri ise \n'dir. Bunun yerine "" yaparsak boş satırlar kalkacaktır.

with open("./files/ornek.txt", "r") as dosya:
    icerik = dosya.readlines()

    for i in icerik:
        print(i,end="")

Hic ita incipit historia mea.
In patria mea, inestabilis condicio politica et parvae condiciones economicae obstacula factae sunt,
quae meum futurum modum determinaverunt.
Diu restiti, spem retinere conatus sum, sed demum migrationem decidi.
Hoc faciens, sciebam me vincula mea cum familia et caris amicis rescindendum esse.
Iam ipse cogitatio cor meum dirumpit.

r modu dosyanın içeriğinin metin olarak okunmasını sağlar. Bir de rb modu vardır. Bu mod, dosyanın içeriğini byte olarak okumamızı sağlar. Örneğin, bir resim okuyalım.

with open("./files/ai.jpg", "rb") as resim:
    icerik = resim.read()
    print(icerik)

Çıktı aşağıdaki gibi olacaktır.

b'\xff\xd8\xff\xe0\x00\x10JFIF\x00\x01\x01\x01\x01,\x01,...

Son olarak, r+ modu dosyanın okuma ve yazma modunda açılmasını sağlar. Bu modda, dosya hem okunabilir hem de değiştirilebilir.

with open("./files/ornek.txt", "r+") as dosya:
    icerik = dosya.read()
    print(icerik)
    dosya.write("TEST")
    print("---")
    dosya.seek(0)
    icerik = dosya.read()
    print(icerik)

In patria mea, inestabilis condicio politica et parvae condiciones economicae obstacula factae sunt,
quae meum futurum modum determinaverunt.
Diu restiti, spem retinere conatus sum, sed demum migrationem decidi.
Hoc faciens, sciebam me vincula mea cum familia et caris amicis rescindendum esse.
Iam ipse cogitatio cor meum dirumpit.
---
Hic ita incipit historia mea.
In patria mea, inestabilis condicio politica et parvae condiciones economicae obstacula factae sunt,
quae meum futurum modum determinaverunt.
Diu restiti, spem retinere conatus sum, sed demum migrationem decidi.
Hoc faciens, sciebam me vincula mea cum familia et caris amicis rescindendum esse.
Iam ipse cogitatio cor meum dirumpit.TEST

Eğer seek() kullanılmasaydı ne olurdu?

dosya.write("TEST") satırından sonra dosya dosyasının imleci dosyanın sonuna gittiği için icerik = dosya.read() komutu, dosyanın sonunda olduğundan okuma yapmaz. Dosya imleci en son yazılan yere gelmiştir ve dosya.read() komutu, imlecin orada olduğu yerden itibaren okumayı başlatır. Ancak dosyanın sonunda imleç olduğu için okunacak başka bir şey kalmamıştır. dosya.seek(0) komutu, dosya imlecinin başa alınmasını sağlar. Böylece dosya.read() komutu dosyanın başından itibaren okuma yapar ve "TEST" yazısını da içerecek şekilde tamamını okur.

14.3. Dosya Yazma

w modu ile başlayalım.

with open("./files/yeni_ornek.txt", "w") as dosya:
    dosya.write("Selam!")

Yeni bir dosya yarattık ve içerisine "Selam!" yazdık. Dosya belirttiğimiz dosya yolunda oluşacaktır. Bu mod direkt olarak dosyanın üzerine yazar. "Merhaba!" yazarsak önceki dosyanın üzerine yazacaktır.

with open("./files/yeni_ornek.txt", "w") as dosya:
    dosya.write("Merhaba!")

a modu ise yazıyı ekler.

with open("./files/yeni_ornek.txt", "a") as dosya:
    dosya.write(" Nasılsın?")

Bu şekilde yazarsak Türkçe karakterden dolayı aşağıdaki hatatı alacağız.

UnicodeEncodeError: 'charmap' codec can't encode character '\u0131' in position 4: character maps to

Bunun için encoding parametresini eklememiz gerekiyor.

with open("./files/yeni_ornek.txt", "a", encoding="utf-8") as dosya:
    dosya.write(" Nasılsın?")

Dosyada Merhaba! Nasılsın? olarak göreceğiz.

write() fonksiyonunu kullandık. Bir de writelines() fonksiyonunu kullanalım.

with open("./files/yeni_ornek2.txt", "a", encoding="utf-8") as dosya:
    dosya.writelines(["Merhaba!\n","Nasılsın?"])

Dosyaya aşağıdaki gibi gidecektir.

Merhaba!
Nasılsın?

Son olarak, wb modunu görelim.

Daha önce resmimizi okumuştuk. Şimdi okuduğumuz bu resmi yazalım.

with open("./files/ai.jpg", "rb") as resimOku:
    with open("./files/yeni_ai.jpg", "wb") as resimYaz:
        oku = resimOku.read()
        resimYaz.write(oku)

Belirttiğimiz dosya yolunda ilgili resmi göreceğiz. Burada önce resmi okuduk. Ardından da okuduğumuz resmi yazdık.

14.4. Dosya Silme

Dosya silme işlemini os modülü ile yapacağız.

import os

os.remove("./files/yeni_ornek.txt")
os.remove("./files/yeni_ornek2.txt")
os.remove("./files/yeni_ai.jpg")

15. Değerlendirme

14 derslik Python serisini bitirdik. Zamanla gelişen ihtiyaçlar doğrultusunda bu seri güncellenebilir.